20.12.09

"Ο Τελευταίος Κύκνος" του Στέφανου Δάνδολου





Στέφανος Δάνδολος

“Ο τελευταίος κύκνος”

Εκδ. Καστανιώτη

Τον Στέφανο Δάνδολο τον ξέρω από τον καιρό που κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο –το 1996 πρέπει να ήτανε. Και από τότε τον παρακολουθώ να γράφει και να εκδίδει μυθιστορήματα και διηγήματα.
Ο Τελευταίος Κύκνος πρέπει να είναι το όγδοο βιβλίο του.
Μια πλούσια ποσοτικά παραγωγή για δεκατρία χρόνια. Και πολύ, μα πολύ ποιοτική.
Έχω προλογίσει κι άλλοτε βιβλίο του –το πρώτο ή ένα από τα πρώτα…
Έχω κι άλλοτε δημοσιεύσει κριτικό σημείωμα για κάποιο άλλο μυθιστόρημά του.
Και σήμερα χαίρομαι να προλογίζω μια -από τις πολλές που έχουν ήδη διοργανωθεί και στις άλλες που θα διοργανωθούνε- εκδήλωση αφιερωμένη στο τελευταίο του μυθιστόρημα.
Χαίρομαι γιατί πιστεύω στο ταλέντο του και στο ήθος του.
Χαίρομαι γιατί ο Δάνδολος δεν επιζητά την εύκολη αναγνώριση και δεν ανήκει σε εκείνους τους συγγραφείς που περισσότερο νοιάζονται για την προβολή τους και λιγότερο για τα γραπτά τους.
Ο Τελευταίος Κύκνος –λοιπόν, ο Δάνδολος με έχει συνηθίσει στα ξαφνιάσματα. Κάθε του μυθιστόρημα ήταν εντελώς διαφορετικό από τα προηγούμενά του.
Είναι ένας συγγραφέας που συνεχώς αναζητά άλλες πηγές έμπνευσης και ψάχνει διαφορετικούς τρόπους έκφρασης.
Για σκεφτείτε μόνο τα τελευταία του τρία έργα – ένας καίσαρας, ένα αγόρι νεκρό , τώρα μια έφηβη της δεκαετίας του ’80. Τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες, τρία διαφορετικά ύφη γραφής, τρεις διαφορετικές περιοχές δράσης.
Αλλά όσο κι αν με το κάθε του μυθιστόρημα ο Δάνδολος μας ξαφνιάζει , εντούτοις διαθέτει κι αυτός τους μόνιμους άξονές του, τις συγγραφικές ας πούμε, εμμονές του.
Η αναζήτηση της μητέρας, η ταύτιση με τον πατέρα, η χαμένη παιδική ταυτότητα.
Και τα τρία αυτά στοιχεία υπάρχουν και στον Τελευταίο Κύκνο.
Και θα έλεγα περισσότερο από πουθενά αλλού μιας και τώρα οι πρωταγωνιστές είναι έφηβοι.
Δεκαετία του ΄80, σε κάποιο γυμνάσιο των νοτίων προαστίων της Αθήνας. Η άφιξη της όμορφης και προκλητικής Σου αναστατώνει τις ζωές των συμμαθητών της, που την ακολουθούν πιστά στη φρενίτιδα μιας εποχής πλημμυρισμένης από μουσική ποπ και ταινίες με εξωγήινους, αρχαιολόγους και πυγμάχους…
Ένα μυθιστόρημα για τον ερωτισμό και τα λανθάνοντα ένστικτα μιας ηλικίας άγριας αλλά και τρυφερής, αθώας αλλά και ένοχης.
Αυτά μεταξύ άλλων σημειώνονται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Και έτσι είναι – ο Τελευταίος Κύκνος είναι ένα μυθιστόρημα για μια εποχή και μια γενιά.
Τη γενιά όσων σήμερα είναι κάπου ανάμεσα στα τριανταπέντε τους με σαράντα τόσα χρόνια, και υπήρξαν γόνοι οικογενειών αστικών που δεν γνώρισαν μήτε τη στέρηση αγαθών, μήτε τον πόλεμο, μήτε και την απαγόρευση έκφρασης των ιδεών τους.
Τα παιδιά των σημερινών εξηντάρηδων.
Η γενιά που παίρνει τα ηνία της ζωής στα χέρια της και που σπρώχνει τους πατέρες προς το περιθώριο.
Ποια είναι αυτή η γενιά;
Ο Τελευταίος Κύκνος μπορεί κάλλιστα να διαβαστεί ως ένα ερωτικό μυθιστόρημα, κάτι αντίστοιχο με σύγχρονο δράμα ενός Ρωμαίου και μιας Ιουλιέτας.
Και είναι ένα ερωτικό μυθιστόρημα.
Αλλά όχι μόνο –είναι και μια προσπάθεια ψυχογράφησης της εφηβείας στα χρόνια του ’80.
Ο Δάνδολος δείχνει να αναρωτιέται –μπορεί και να θέλει να κλάψει- για το πώς άνθρωποι που ξεκινήσαν τη ζωή τους με τόσες καλές προϋποθέσεις, κατέληξαν σε συμβιβασμένους, σε αποτυχημένους, σε προδότες
Και την ώρα που αναρωτιέται και σπαράζει, την ίδια ώρα το φανερώνει το γιατί.
Πουθενά μέσα σε όλο το βιβλίο, που σημαίνει πουθενά μέσα σε όλα τα χρόνια από το Γυμνάσιο στο Λύκειο, δεν υπάρχει μια αναφορά των εφήβων σε πολιτικό ή κοινωνικό προβληματισμό. Λιγότερο από δέκα χρόνια είχαν περάσει από την πτώση της χούντας και όμως η νέα γενιά της αστικής τάξης του τότε λες και την είχε ξεχάσει.
Κανένας κοινωνικός προβληματισμός δεν περνά από τις πλατείες και τα στέκια της νεολαίας του προάστιου.
Υπάρχουν μόνο παγωτά, έτοιμα φαγητά και ταινίες κατανάλωσης. Μουσική ξενόφερτη. Και συνεχώς όλα αυτά να αναλώνονται και να αντικαθίστανται –μέσα στη δεκαετία του 80 ξεκινά η ιδεολογία της κατανάλωσης.
Μια γενιά χωρίς στην ουσία πρότυπα. Μια γενιά χωρίς οικογένεια –οι γονείς αν δεν χωρίζουν, μαλώνουν ή περνάνε όλο το χρόνο τους σε αναζήτηση πλούτου.
Και οι νέοι προσπαθούν να βρούνε τις ταυτότητές τους. Ερωτεύονται άτομα του ίδιου ή του άλλου φύλλου. Κάνουνε ασαφή σχέδια για το μέλλον τους, διοργανώνουν εκδρομές και δεν τολμούνε να ζητήσουν βοήθεια.
Οι πιο ψύχραιμοι θα συμβιβαστούν. Οι πιο δυνατοί θα αναζητήσουν τρόπους αποχώρησης.
Και κάποιος –το Φτερό, η Ιόλη του βιβλίου (μπορεί και ο ίδιος ο Στέφανος όμως) – θα θελήσει να καταγράψει το δράμα τόσο για να εξιλεωθεί η ίδια (ή ο ίδιος) όσο και να απολογηθεί για όλους τους.
Αλλά ένα μυθιστόρημα δεν είναι μόνο φορέας απόψεων, είναι και πλοκή, είναι και χαρακτήρες.
Ο Στέφανος Δάνδολος με άνεση κινείται εντός των σχολικών αιθουσών, με άνεση περιγράφει στέκια της νεολαίας εκείνης της εποχής, με καλή και τεκμηριωμένη γνώση χρησιμοποιεί τα προϊόντα του ’80.
Και με τη σιγουριά του δόκιμου μάστορα στήνει τους χαρακτήρες των ηρώων του και μάλιστα σε τρεις διαφορετικές περιόδους της ζωής τους –πράγμα που σημαίνει πως καλά τους έχει γνωρίσει και αγαπήσει.
Μυθιστόρημα καθρέφτης μιας εποχής.
Έξυπνα και με βάθος γραμμένο. Με δυο προτάσεις αυτό είναι ο Τελευταίος Κύκνος.

12ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά & Νέους


«Η Unicef υποστηρίζει το Φεστιβάλ Ολυμπίας και το Φεστιβάλ στηρίζει τη Unicef» -με αυτά τα λόγια ξεκίνησα την παρουσίαση του βραβείου που απονέμει η Unicef σε μια από τις ταινίες μεγάλου μήκους που προβάλλονται στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ κινηματογράφου για παιδιά και νέους.
«Κι αυτό συμβαίνει γιατί και οι δυο ενδιαφέρονται για το παιδί, τον νέο και υποστηρίζουν τα δικαιώματά τους –το δικαίωμα σε μια ταυτότητα, το δικαίωμα σε μια οικογένεια, το δικαίωμα στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην ειρήνη, στην αγάπη… Οι άνθρωποι κατανοούν ο ένας τον άλλον καθώς έρχονται πιο κοντά. Και αυτό μπορεί να συμβεί και μέσα από τον κινηματογράφο»
Πραγματικά, όσοι έχουν έστω και μια φορά παρακολουθήσει τις προβολές των ταινιών κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ολυμπίας, πέρα από τη χαρά της γνήσιας ψυχαγωγίας, έχουν και την ευκαιρία να γνωρίσουν και με τον τρόπο ζωής και σκέψης ανθρώπων που ζούνε σε διάφορα μέρη του πλανήτη μας. Είναι σαν μέσα σε πέντε μέρες να έχεις ταξιδέψει από τη Δανία στο Ιράν, από την Ινδία στον Καναδά, από την Τουρκία, στη Γαλλία, από την Ελλάδα στη Κολομβία.
Και να έχεις ταξιδέψει όχι σαν ένας απλός τουρίστας αλλά ως ένα άνθρωπος που του δόθηκε η ευκαιρία να επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους.
Δώδεκα χρόνια συμπλήρωσε εφέτος ο θεσμός και για μια ακόμα φορά ο Πύργος είχε γεμίζει από νέους που είχαν έρθει από διάφορα μέρη της Ελλάδας και από διάφορες χώρες. Και κάθε απόγευμα, στον υπέροχο κινηματογράφο ‘Απόλλων’, άνθρωποι που εργάζονται στον κινηματογράφο, άνθρωποι που αγαπούν αυτήν την τέχνη, παιδιά και νέοι της περιοχής και άλλοι φερμένοι από χώρες της Ευρώπης, μαζευόμαστε για να χαρούμε ταινίες μεγάλου μήκους, ταινίες μικρού μήκους και ταινίες κινουμένων σχεδίων.
Όλες οι ταινίες ήταν όμορφες και όχι μόνο αυτό – είναι ταινίες που προτείνουν μια δική τους ματιά στον τρόπο της κινηματογραφικής έκφρασης καθώς διατηρούν την ανεξάρτητη διάθεση των δημιουργούν τους και δεν υπηρετούν τους κανόνες μιας βιομηχανικής κατασκευής ταινιών που ξεκινά από το Χόλλυγουντ.
Οι φετινές ταινίες μεγάλου μήκους που μια από αυτές θα κέρδιζε τη διάκριση της Ελληνικής Επιτροπής Συνεργασίας με τη Unicef, είχαν έρθει από διάφορες χώρες –τη Γερμανία, τη Σουηδία, τον Καναδά, την Τουρκία, την Γεωργία, το Ιράν, την Πολωνία, την Ολλανδία, τη Δανία. Για μια ακόμα φορά δεν υπήρχε συμμετοχή ελληνικής ταινίας. Κάτι που αξίζει να προβληματίσει τους υπεύθυνους φορείς.
Η διάκριση της Unicef δίνεται σε μια ταινία που και άρτια καλλιτεχνικά θα είναι, αλλά και που παράλληλα με τον θέμα της θα προβάλλει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται τα δικαιώματα των παιδιών και των νέων.
Τρεις ήταν οι ταινίες που διεκδίκησαν αυτή τη διάκριση.
Η μια ερχότανε από το Ιράν, η άλλη από την Γεωργία και η τρίτη από την Τουρκία.
Η ταινία από το Ιράν είχε τη συγκλονιστική ερμηνεία ενός μικρού αγοριού που υποδύεται ένα παιδί σπαστικό. Η ταινία της Γεωργία καθήλωσε το κοινό με τον ρεαλιστικό τρόπο που έδειξε το δράμα όσων ζούνε σε περιοχές που μαστίζονται από μακροχρόνιους πολέμους. Η τούρκικη συμμετοχή μας ταξίδεψε σε περιοχές της Τουρκίας όπου η ανάπτυξη λες κι έχει μείνει σαράντα και πενήντα χρόνια πίσω. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι προσπαθούν να αρπαχτούν από τη ζωή και να χαρούνε έστω και μια υποτυπώδη οικογενειακή ζεστασιά.
Κι ήταν αυτή η ταινία που πήρε τη διάκριση. Ήταν απλή, ζεστή, ανθρώπινη και στο πρόσωπο της μικρής πρωταγωνίστριας όλοι μας είδαμε την ανάγκη ενός παιδιού, του κάθε παιδιού να αγαπηθεί.
Η ταινία έχει τον τίτλο Mommo – Ο μπαμπούλας.
Σκηνοθέτης και σεναριογράφος ο Atalay Taskiden.

Βραβεία και Διακρίσεις
του 12ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους

Τα Βραβεία της Κριτικής Επιτροπής

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μεγάλου Μήκους
Ως την αγάπη / A Time to Love, του Ebrahim Forouzesh, Ιράν, 2008, 90’
Γιατί περιγράφει πόσο σκληρές μπορούν να αποδειχθούν οι διακρίσεις και πόσο σπουδαίο είναι να αποδέχεσαι το διαφορετικό.

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Μυθοπλασίας
Κάβι / Kavi, του Gregg Helvey, ΗΠΑ, 2009,19’
Γιατί πρόκειται για μια καλοσκηνοθετημένη ταινία με θέμα τη σκληρή και άδικη ζωή εκατομμυρίων παιδιών σε όλο τον κόσμο που πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και γιατί ταυτόχρονα δίνει την ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει.

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Κινούμενων Σχεδίων
Ελέφαντας / Elephants, της Sally Pearce, Ηνωμένο Βασίλειο, 2008, 13’
Γιατί αποδίδει με ποιητικό αλλά και διασκεδαστικό τρόπο μια ιστορία για την απόσταση μεταξύ της γκρίζας ζωής των μεγάλων και της πολύχρωμης και χαρούμενης ζωής των παιδιών.

Βραβείο Καλύτερης Ψηφιακής Ταινίας Μικρού Μήκους
Μαυροπούλι / Black Birdie, του Pal Toth, Ουγγαρία, 2009, 11’30’’
Γιατί παρουσιάζει μια συγκινητική ιστορία για τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε έναν μοναχικό άντρα και ένα πουλί, στέλνοντας το μήνυμα: «Ας ανοιχτούμε ο ένας στον άλλον!»

Βραβείο Σκηνοθεσίας Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Andrzej Jakimowski
για την ταινία του Αθώα κόλπα / Tricks, Πολωνία, 2008, 96’
Για την αφηγηματική του ικανότητα να προκαλεί μοναδικά συναισθήματα μέσω των εικόνων.

Βραβείο Σεναρίου Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Roger Cantin
Για την ταινία του Ένα φορτίο για την Αφρική / A Cargo to Africa, Καναδάς, 2009, 90’,
που διηγείται τη συγκινητική ιστορία ενός άντρα και ενός παιδιού οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με διάφορες αντιξοότητες και προσπαθούν να κάνουν μια καινούργια αρχή στη ζωή τους.

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Αγοριού Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Mohsen Tanabandeh
Για την εξαιρετική ερμηνεία του στην ταινία Ως την αγάπη / A Time to Love, του Ebrahim Forouzesh, Ιράν, 2008, 90’
Γιατί απέδωσε με εκφραστικότητα και πειστικότητα το όραμα του δημιουργού της ταινίας.

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Κοριτσιού Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στην Elif Bulbul
Για την ερμηνεία της στην ταινία Ο μπαμπούλας / Mommo, του Atalay Tasdiken, Τουρκία, 2009, 94’
Γιατί κατόρθωσε μέσα από τα αθώα μάτια της, να κάνει τους θεατές κοινωνούς της δικής της πραγματικότητας.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Η άλλη όχθη / The Other Bank, του George Ovashvili, Γεωργία-Καζακστάν, 2009, 90’
Γιατί περιγράφει την οδύσσεια ενός παιδιού που προσπαθεί να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που καταρρέει.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Χειμώνας σε καιρό πολέμου / Winter in Wartime, του Martin Koolhoven, Ολλανδία, 2009, 103’
Για τα εξαιρετικό αποτέλεσμα στα κοστούμια, τη φωτογραφία και την καλλιτεχνική διεύθυνση.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Τα κροκοδειλάκια / The Crocodiles, του Christian Ditter, Γερμανία, 2009, 97’
Ως την καλύτερη οικογενειακή ταινία, που ψυχαγωγεί μικρούς και μεγάλους.


Το Βραβείο Unicef

Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEF απένειμε Ειδικό Βραβείο στην ταινία
Ο μπαμπούλας / Mommo, του Atalay Tasdiken, Τουρκία, 2009, 94’
Γιατί διέπεται από αξίες που συνάδουν με το πνεύμα και τις αρχές της Unicef.

Το Βραβείο CIFEJ

Το Βραβείο του Διεθνούς Κέντρου Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους απονεμήθηκε στην ταινία
Ο γιος του κυνηγού των αετών / The Eagle Hunter’s Son, του Rene Bo Hansen, Γερμανία-Σουηδία, 2008, 87΄
Γιατί περιγράφει μια ποιητική περιπέτεια ενός αγοριού που αποδεικνύει ότι η πραγματική ζωή μπορεί να είναι καλύτερη από τα όνειρα.


Tα Βραβεία της Κριτικής Επιτροπής των Παιδιών

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μεγάλου Μήκους
Στην ταινία Τα κροκοδειλάκια / The Crocodiles, του Christian Ditter, Γερμανία, 2009, 97’

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Μυθοπλασίας
Στην ταινία Αγαπημένο παιδί / Love Child, του Daniel Wirtberg, Σουηδία, 2009, 6’

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Κινούμενων Σχεδίων
Στην ταινία Ψαρεύοντας με τον Σαμ / Fishing with Sam, της Atle S. Blakseth, Νορβηγία, 2009, 6’

Βραβείο Καλύτερης Ψηφιακής Ταινίας Μικρού Μήκους
Ελαττωματικός / Defective, του Juan Sebastian Diaz Santaella, Κολομβία, 2008, 9’55’’







17.12.09

Γράφω γιατί δεν θέλω να κρατώ κρυφές τις εμμονές μου




1. Τι συνιστά πηγή έμπνευσης για εσάς και πώς η αρχική ιδέα μετουσιώνεται σε μυθιστόρημα;

- Αν και πολλές φορές οι εμπνεύσεις με ξαφνιάζουν με το απρόοπτο τρόπο που εμφανίζονται –άλλοτε μια φράση, άλλοτε μια περαστική εικόνα ή απρόβλεπτη σκέψη- νομίζω πάντως πως τις περισσότερες φορές μπορώ να ανιχνεύσω την πηγή τους σε καθημερινές στιγμές δικές μου ή άλλων, σε συναισθήματα και αισθήματα. Μα από ένα σημείο και μετά η όποια έμπνευση δε μετράει και τόσο, όσο μετράει ο τρόπος που αυτή θα υλοποιηθεί. Θέλω να πω πως η έμπνευση είναι η αφετηρία. Το ταξίδι που από εκεί ξεκινά, αυτό είναι που πάνω του θα στηριχτεί το έργο τελικά.

2. Φαντασία, μνήμη, γνώση. Πώς εσείς, ως συγγραφέας, θα ιεραρχούσατε αξιολογικά αυτές τις περιοχές του ανθρώπινου νου;

- Ίσως κάπως αυθαίρετα βάζω πρώτα τη μνήμη, μετά τη γνώση και τελευταία τη φαντασία.

3. Θεωρείτε ότι αυτό που αποκαλούμε «ταλέντο» αρκεί για να καταξιώσει κάποιον ως συγγραφέα σήμερα;

- Όχι, βέβαια! Το ταλέντο είναι ο σπόρος. Για να βγει από έναν σπόρο ΄΄ένα φυτό, χρειάζεται να φροντίσει κανείς το χώμα, να σκεφτεί το πότισμα, να καταφύγει στο λίπασμα. Μόνο έτσι το ταλέντο έχει ελπίδα να δώσει καρπούς. Αλλά αν περιμένεις πως σήμερα ο καρπός –ακόμα και ο πιο εύγευστος και ζουμερός- είναι αρκετός για να καταξιώσει έναν συγγραφέα, μάλλον θα απογοητευθείς. Σήμερα πολύ σημαντικό ρόλο στην καταξίωση, ή μάλλον στην «καταξίωση», παίζει και το αμπαλάζ. Και εδώ κάποιοι έχουν ένα άλλο είδους ταλέντου και δεν ντρέπονται να το χρησιμοποιούν.

4. Ζούμε σε μια εποχή συγγραφικής έξαρσης. Ποια συστατικά οφείλει να διαθέτει ένα μυθιστόρημα για να θεωρηθεί αξιόλογο;

- Μα αυτά που πάντοτε έπρεπε να διαθέτει. Ευαίσθητη γλώσσα, πλοκή που να εξυπηρετεί τον στόχο της συγγραφής, χαρακτήρες που οι πράξεις τους να είναι συνεπείς με τα συναισθήματά τους. Και βέβαια το κυριότερο – να φωτίζει έστω και μια μικρή σκοτεινή γωνιά του υπόγειου της ανθρώπινης μοίρας.


5. Έχετε γράψει πάμπολλα βιβλία για ενήλικες, για παιδιά και για νέους. Ποιο είναι, αλήθεια, το ενδόμυχο κίνητρο που σας ωθεί να δημιουργείτε τόσα χρόνια;

- Με ρωτάτε στην ουσία γιατί γράφω. Έχω κάμποσες απαντήσεις να σας δώσω: Γιατί μου αρέσει να επικοινωνώ με τους άλλους. Γιατί μου αρέσει να δημιουργώ κάτι που πριν εγώ το φτιάξω δεν υπήρχε. Γιατί θέλω να συμβάλω στην καλυτέρευση του κόσμου. Γιατί μου αρέσει να εξασκώ την εξουσία του γραπτού λόγου. Γιατί θέλω να είμαι αναγνωρίσιμος. Γιατί δεν θέλω να κρατώ κρυφές τις εμμονές μου. Γιατί κάποια στιγμή, έτσι ανέμελα ξεκίνησα να γράφω και τώρα πια δεν ξέρω κάτι άλλο να κάνω… Επιλέξτε εσείς μια ή περισσότερες από αυτές τις απαντήσεις. Ίσως και όλες.


6. Σε τι διαφέρει το να γράφει κανείς για μικρά παιδιά και εφήβους, σε σχέση με τη συγγραφή έργων για ενήλικες;

- Οι διαφορές έχουν να κάνουν με τον τρόπο που κάθε φορά αποφασίζεις ή σπρώχνεσαι να δεις τον κόσμο και στη συνέχεια να τον περιγράψεις. Ο κόσμος με τα μάτια ενός παιδιού είναι διαφορετικός, από αυτόν που βλέπει ο έφηβος και κάποιος άλλος ο τρόπος που αυτό γίνεται από έναν ενήλικο.
Τώρα γιατί άλλοτε καταφεύγω στον ένα τρόπο κι άλλοτε στους άλλους, απόλυτη απάντηση δεν μπορώ να εκφράσω. Υποθέτω –και μιας δεν έχω κάτι άλλο ανακαλύψει σ΄ αυτήν την υπόθεση στηρίζομαι –υποθέτω, λοιπόν, πως μέσα μου συνυπάρχουν (όχι πάντα αρμονικά) και το παιδί και ο έφηβος και ο ενήλικος. Και με απόλυτη δικαιοσύνη επιτρέπω άλλοτε στο παιδί, άλλοτε στον έφηβο κι άλλοτε στον μεγάλο Μάνο να εκφρασθούν και να συνομιλήσουν με τους εκάστοτε συνομηλίκους τους.

7. Αφηγηθείτε μας μια ιστορία που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη σας από την επαφή με κάποιον μικρό αναγνώστη σας.

-
Πριν από μερικά χρόνια έλαβα μια επιστολή από μια έφηβη που ήθελε να με ενημερώσει πως κατά τη διάρκεια μιας δύσκολη περιόδου της ζωής της, συνάντησε τον ήρωα ενός βιβλίου μου ο οποίος και την βοήθησε να ξεπεράσει τη δύσκολη κατάσταση. Και αυτή την εμπειρία της θέλησε να την μοιραστεί μαζί μου. Ομολογώ πως ήταν για μένα μια πολύ συγκινητική εμπειρία και παράλληλα μια αναγνώριση της επαφής που αναζητώ να έχω με τους άγνωστους αναγνώστες μου.

8. Τι θα απαντούσατε σ’ ένα παιδί που θα σας ρωτούσε: “για ποιο ιδανικό αξίζει να αγωνίζεται κάποιος σήμερα”;

- Για το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να έχει μια ταυτότητα που θα του την αναγνωρίζουν οι άλλοι.

9. Μιλήστε μας για την αναγνωστική σας εμπειρία. Ποιους συγγραφείς σας αρέσει να διαβάζετε;

- Διαβάζω από μικρό παιδί. Όλη μου η ζωή πέρασε μέσα στα βιβλία. Πολλοί είναι οι συγγραφείς που αγάπησα, πολλά τα βιβλία που λάτρεψα. Δεν γίνεται να φτιάξω ένα κατάλογο με όλα αυτά – ονόματα και τίτλους. Αλλά οφείλω να ομολογήσω πως κάποτε πιο εύκολα συγγραφείς και κείμενα αλλάζανε –κατά κάποιο τρόπο- τη ζωή μου. Τώρα πιο σπάνια. Ίσως να φταίνε οι συγγραφείς και τα έργα τους. Μάλλον όμως έχει να κάνει και με μένα τον ίδιο… Η ωριμότητα δεν έλκεται από το ξάφνιασμα… Δυστυχώς.

10. Για ποιο λόγο η φωνή των ανθρώπων του πνεύματος δεν φτάνει στα αυτιά του σύγχρονου ανθρώπου που βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλαπλά αδιέξοδα σήμερα;

- Μπορεί να φταίνε οι ίδιοι οι δημιουργοί που κατά κάποιο τρόπο απέχουν από μια ενεργή συμμετοχή στα ζητήματα που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο. Οι συγγραφείς μας σήμερα –αν όχι όλοι, πάντως οι περισσότεροι- ζούνε μέσα στον δικό τους μικρόκοσμο και ελάχιστα ταυτίζονται με τα καίρια προβλήματα της καθημερινότητας. Αλλά ας μην καταλογίζουμε τα πάντα στους συγγραφείς. Είναι και το ίδιο το κοινό που έχει επηρεαστεί από ένα τηλεοπτικό τρόπο σκέψης και έτσι δεν αναζητά πολυσύνθετες απόψεις, μήτε και απαιτεί τη δημιουργία έργων που να χώνουν το μαχαίρι μέχρι το κόκαλο. Δέστε, για παράδειγμα, τους τίτλους των κατά καιρούς ευπώλητων. Δίπλα σε βιβλία αρκετά ή έστω και λίγο ουσιαστικά, βιβλία με περιεχόμενο επίπεδο και σκέψεις απλοϊκές. Μάλλον είναι η εποχή μας τέτοια. Κάθε εποχή παράγει την Λογοτεχνία που την εκφράζει.


11. Το διαδίκτυο αποτελεί ευλογία ή κατάρα για τη σύγχρονη λογοτεχνία;

-
Μήτε ευλογία, μήτε και κατάρα. Το διαδίκτυο είναι μια εξέλιξη στον τρόπο επικοινωνίας και μετάδοσης γνώσεων. Μια επανάσταση, θα έλεγα. Η λογοτεχνία θα προσαρμοστεί. Το πως δύσκολα μπορώ να το περιγράψω. Και δεν θέλω να αφεθώ σε υποκειμενικές φαντασιώσεις. Άλλωστε, επειδή είμαστε ακόμα στις πρώτες, πρώτες στιγμές αυτής της επανάστασης, ξέρω πως τις ουσιαστικές αλλαγές η γενιά μου δεν θα προλάβει να τις δει. Δεν εννοώ τα νέα «ενδύματα» που ακόμα και τούτη τη στιγμή η λογοτεχνία δοκιμάζει, αλλά στις ουσιαστικές μετατροπές των δομών μιας λογοτεχνικής ενσάρκωσης και μιας αναγνωστικής προσέγγισης.


12. Ένα βασικό θέμα στο μυθιστορηματικό σας έργο είναι ο έρωτας. Μάλιστα με αυτό το θέμα καταπιάνεστε και στο προσφάτως εκδοθέν μυθιστόρημά σας «Λεβάντα της Άτκινσον». Θεωρείτε τελικά τον έρωτα περισσότερο καταστροφικό ή επωφελή για τον άνθρωπο;

- Μπορεί πολλά από τα έργα μου να στηρίζονται πάνω στις ερωτικές συμπεριφορές των ηρώων μου, αλλά στην ουσία βλέπω τον Έρωτα ως κάτι πιο βαθύ από μια μάζωξη ερωτικών συγκινήσεων. Ο Έρωτας πιστεύω πως είναι η δημιουργία, η αμφισβήτηση της φθοράς, μια έκφραση προβολής του Εγώ και συνάμα μια υποταγή του στο Εγώ του άλλου. Ο Έρωτας είναι ένα παιχνίδι. Και όλα τα σημαντικά πράγματα που ο άνθρωπος βιώνει και με αυτά εκφράζεται ένα παιχνίδι είναι. Κάτι τέτοιο νομίζω πως υποστηρίζει και η «Λεβάντα της Άτκινσον».

13. Θεωρείτε ότι, μέσω της τέχνης, μπορεί ο άνθρωπος να νικήσει το χρόνο;

-
Να τον νικήσει, ίσως είναι αδύνατον. Αλλά σίγουρα μέσω της Τέχνης, αμφισβητεί την λήθη που συνοδεύει τον χρόνο. Βέβαια, η αμφισβήτηση αυτή είναι μάλλον μια φαντασίωση, τουλάχιστον για τους περισσότερους από εμάς. Αλλά μιας και όπως είπα και πιο πριν, η ζωή είναι ένα παιχνίδι, παίζουμε, λοιπόν, δημιουργώντας έργα Τέχνης.

14. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας μια φράση που σας έχει σημαδέψει;

-«Τίποτε από εμένα δε φαίνεται» -είναι λόγια του ο Άμλετ, στην απόδοση που έχει κάνει ο Χειμωνάς στο έργο του Σαίξπηρ. Νομίζω πως αυτή η φράση περιγράφει εύστοχα και πολυσύνθετα αυτό που είναι για τους άλλους, μα και για μένα τον ίδιο, ο Μάνος Κοντολέων.




(Συνέντευξη στο κρητικό περιοδικό SMART MAGAZINE No 5)

14.12.09

Πολύτιμα Δώρα... στα Επίκαιρα


1) Γιορτάζετε φέτος τα 30 χρόνια σας στο χώρο του βιβλίου. Αν κάνατε έναν απολογισμό τι θα λέγατε;

Τριάντα χρόνια είναι στ΄ αλήθεια ένα μεγάλο διάστημα. Θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι μια ζωή. Αλλά αν δεχόμουνα κάτι τέτοιο θα ήταν ως να αποδεχούμενα πως έκλεισε ο κύκλος της συγγραφικής μου πορείας. Δεν αισθάνομαι όμως έτσι. Αντίθετα νοιώθω πως ναι μεν έκλεισα μια περίοδο της ζωής μου ως συγγραφέας, αλλά αρχίζω μια νέα. Και αυτό δεν είναι κάτι το ασαφές –όχι, το εννοώ και το πράττω. Μέσα στο 2009 μπορεί να συμπλήρωσα 30 χρόνια συγγράφειν με την κυκλοφορία τριών βασικά νέων μου βιβλίων –του μυθιστορήματος «Λεβάντα της Άτκινσον», του παιδικού διηγήματος «Ελίτσα ή Παπαρούνα;» και των παραμυθιών «Πολύτιμα Δώρα»- αλλά παράλληλα τελείωσα και ένα νέο μυθιστόρημα με τον τίτλο «Ανίσχυρος άγγελος» και που με αυτό, λοιπόν, ξεκινώ τη δεύτερη τριακονταετία… Και να σας πω κάτι;… Αλλά μη χαμογελάσετε!... Λοιπόν, μετά από τριάντα χρόνια θα είμαι 93 ετών… Εφικτός στόχος!

2) Με αφορμή, πάντως, τη συμπλήρωση των 30 χρόνων σας στο βιβλίο προσφέρετε στους αναγνώστες σας «Πολύτιμα δώρα» μέσα από το ομώνυμο βιβλίο σας. Περί τίνος πρόκειται;

Ναι, το βιβλίο αυτό είναι κάτι σα δώρο που κάνω στους αναγνώστες μου –και σε αυτούς που εδώ και τριάντα χρόνια με συντροφεύουν και σε όσους μόλις εφέτος με γνωρίσανε.
Πρόκειται για τρία παραμύθια –μπορεί και να είναι τρία φανταστικά διηγήματα- που απευθύνονται τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγάλους. Με το καθένα από αυτά προσπαθώ να αντιστοιχίσω ένα μεγάλο συναίσθημα με μια πολύτιμη πέτρα. Τη γονική αγάπη με διαμάντια, την χαρά της δημιουργίας με μαργαριτάρια, τον έρωτα με σμαράγδια. Μπορεί ακόμα να διαβαστούν τα τρία αυτά κείμενα και ως ένα είδος αυτοβιογραφίας μου –αυτά που μου δώσανε οι γονείς μου είναι τα διαμάντια, όσα εγώ μόνος μου κατάφερα να δημιουργήσω είναι τα μαργαριτάρια, όλα όσα προσφέρω σε εκείνους που με αγαπούν και αγαπάω είναι τα σμαράγδια.
Στόχος μου ήταν να μιλήσω για διαχρονικές αξίες και να αφηγηθώ τις ιστορίες μου με ένα τέτοιο τρόπο που να ενώνονται οι διάφορες ηλικίες των αναγνωστών μου. Θέλω και να τονίσω την εμφάνιση του βιβλίου με τις πολύ όμορφες εικόνες της Ρίτας Τσιμόχοβα.

3) Στη σημερινή εποχή του Ιρτερνετ της τεχνολογίας και της εικόνας ένα βιβλίο εξακολουθεί να αποτελεί «πολύτιμο δώρο» για ένα παιδί; Πως κερδίζετε το σημερινό σύγχρονο μικρό αναγνώστη;

Νομίζω πως ο άνθρωπος έχει πάντα την ανάγκη να ονειρεύεται και να φαντάζεται. Δεν υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το πετυχαίνει αυτό. Ένας από αυτούς είναι και η λογοτεχνία. Αυτός ο μαγικός τρόπος με το οποίο ο άνθρωπος ανακαλύπτει τον εαυτό του και τους άλλους. Η τεχνολογία ασφαλώς και προχωρά, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει μήτε το όνειρο μήτε τη φαντασία. Μπορεί να είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον του βιβλίου, αλλά εγώ πιστεύω πως πάντα θα υπάρχει –άσχετα αν η μορφή του θα είναι όπως τώρα τη γνωρίζουμε ή θα έχει πάρει άλλο σχήμα, θα φτιάχνεται από άλλο υλικό. Το περιεχόμενο πάντα το ίδιο θα είναι –λέξεις που θα περιγράφουν όνειρα και φόβους, ελπίδες και έρωτες…

4) Έχετε γράψει πολλά βιβλία για παιδιά, αλλά και για ενήλικες και για εφήβους. Υπάρχει καθολική γραφή για όλες τις ηλικίες ή κάθε φορά προσαρμόζετε τον τρόπο που γράφετε;

Η γραφή προσαρμόζεται. Όχι ο συγγραφέας. Είτε γράφω κάτι που απευθύνεται σε ένα μικρό παιδί, είτε σε κάποιον ηλικιωμένο, είτε γράφω παραμύθι ή διήγημα ή μυθιστόρημα, πάντα εγώ ο ίδιος παραμένω. Πάντα είμαι εγώ ο Μάνος Κοντολέων που θέλει να εκφράσει την αλήθεια του και άλλοτε να τη μοιραστεί με έναν συνομήλικό του κι άλλοτε με άτομο που έχει πιο μικρή ηλικία, κάποια από αυτές που σε προηγούμενα χρόνια είχα κι εγώ.


5) Τι θέλετε να πετύχετε κάθε φορά που γράφετε ένα παιδικό βιβλίο;

Μα αυτό που θέλω να πετύχω και όταν γράφω ένα βιβλίο για μεγάλους. Την επικοινωνία. Ξαφνιάζονται πολλοί πως γίνεται ο ίδιος συγγραφέας να γράφει τόσο διαφορετικά πράγματα σχετικά με την ηλικία των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται. Μα είναι τόσο απλό. Υπήρξαμε όλοι παιδιά και έφηβοι. Φτάνει να θελήσουμε να συνομιλήσουμε με τους τοτινούς εαυτούς μας και να …! Επικοινωνούμε με ένα σημερινό παιδί, ένα σημερινό έφηβο. Είναι πάρα πολύ απλό, πιστέψτε με. Φτάνει να έχεις το θάρρος να επιστρέφεις σε ηλικίες που ήξερες να μη φοβάσαι τα όνειρα…
(Συνέντευξη στη Δέσποινα Σαββοπούλου για το περιοδικό 'Επίκαιρα' -11/12/2009)

3.12.09

Τριάντα χρόνια, μια χρονιά… Απολογισμός

Το να μετράς τον χρόνο με τα βιβλία δεν είναι ίσως και ότι πιο ζωντανό μπορεί να κάνεις –«πίσω από των βιβλίων τα κάγκελα φυλάκισα τα ρόδινα των ημερών μου πρόσωπα», κάπως έτσι δεν το έχει περιγράψει ο αγαπημένος ποιητής;
Αλλά όταν πια έχεις συμπληρώσει 30 χρόνια παρουσίας στο χώρο της λογοτεχνίας, τότε ρόδινα πρόσωπα δεν έχεις πια…
Λεκέδες στο δέρμα, μικρά αυλάκια και εκείνη την έλλειψη υγρασίας που υπενθυμίζει πως το δροσερό μιας νιότης έχει χαθεί.
Αλλά στη θέση του η πείρα, η γνώση, η απόσταση από τους πόθους… Συντροφιά πια το Πάθος. Όλα αυτά, εσύ τα κάνεις βιβλία…
1979 -2009 : Τριάντα Χρόνια.
Τα γιόρτασα εκδίδοντας βιβλία.

Καλή γιορτή, χάρισα στον εαυτό μου την ικανοποίηση πως ακόμα δημιουργώ.
Η «Λεβάντα της Άτκινσον» με έκανε να αισθανθώ πως όσο κι αν κάποιοι θέλουν να με θεωρούν τυποποιημένο συγγραφέα, εγώ μπορώ να εισπράττω τη χαρά της επικοινωνίας με ένα κοινό που δεν υπακούει στις νόρμες των ΜΜΕ και των άλλων μορφών εξουσίας.





Το «Ελίτσα ή Παπαρούνα;» μου χάρισε τη χαρά να δω αυτό που κάποτε, στα παιδικά μου χρόνια είχε σταθεί η αφορμή να ανακαλύψω τη μαγεία του συγγράφειν, να γίνεται ένα τρυφερό κείμενο και ένα πανέμορφο βιβλίο.
«Καλέ πνίγομαι» φώναζε μια μέρα καλοκαιριού, σε μια ανύπαρκτη πλέον Βουλιαγμένη, η Ευδοκία και εγώ πενήντα και βάλε χρόνια αργότερα την έκανα ηρωίδα σε μια ιστορία που ενώνει τα παιδιά του τότε με τα σημερινά.


Και λίγες μέρες πιο πριν, καθώς ο δικός μου μήνας ο Νοέμβριος, βασίλευε, ήρθαν στο φως της έκδοσης τα «Πολύτιμα Δώρα» μου -αυτά τα δώρα που κάποια μου
χαρίστηκαν, κάποια μόνος μου τα βρήκα, όλα τους τα δίνω με τη σειρά μου χάρισμα στα πρόσωπα που αγαπώ, σε όσα με αγαπούνε.
Θαυμάσια έκδοση, υπέροχο κλείσιμο αυτής της χρονιάς που σημάδεψε τα τριαντάχρονά μου…
Αλλά, όχι! Δεν σημαδεύτηκε αυτή η επέτειος με μια, δυο, τρεις εκδόσεις.
Τη σημάδεψε ένας «Ανίσχυρος άγγελος». Το μυθιστόρημα που πάλι μέσα στο δικό μου μήνα τέλειωσα και που ενώνει τα τριάντα χρόνια μου με τα τριάντα ένα… Που στην ουσία ανοίγει τη νέα μου τριακονταετία…!
Σε τριάντα χρόνια θα είμαι 93 χρονών –εφικτός στόχος, νομίζω.
Υπάρχω, λοιπόν! Ο απολογισμός μιας χρονιάς.
Και η αγάπη των αναγνωστών μου εγγύηση για τη συνέχεια…
Ευχαριστώ.