26.7.09

Πλήθος είμαι



Ελένη Γκίκα

"Πλήθος είμαι"

Μυθιστόρημα

Εκδόσεις Άγκυρα


Μονάχα όσοι από εμάς έχουμε τη λογοτεχνία ως τρόπο ζωής, μονάχα εμείς μπορούμε να κατανοήσουμε απόλυτα αυτό που το τελευταίο μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα θέλει να τονίσει.
Γιατί το "Πλήθος είμαι" μπορεί άνετα να το διαβάσει κανείς ως ένα ενδιαφέρον και ιδιαιτέρως αισθαντικό μυθιστόρημα, μπορεί να το χαρεί ως ένα βαθιά υπαρξιακό κείμενο, μπορεί να φύγει μαζί του σε χώρους όπου ο έρωτας προσπαθεί να ταυτίσει το 'εγώ' με το 'εσύ'... Όλα αυτά ο αναγνώστης του έργου μπορεί να τα βρει, όπως βέβαια και να αναγνωρίσει την απόλυτη λογοτεχνική του ταυτότητα.
Αλλά υπάρχει κάτι ακόμα -αυτό το κάτι που κατά τη γνώμη μου έκανε τη συγγραφέα να δομίσει με τέτοιο τρόπο το υλικό αφήγησής της. Κι αυτό το κάτι μόνο όσοι έχουν τη λογοτεχνία ως τρόπο ζωής μπορούν να το χαρούνε.
Το έργο αποτελείται στην ουσία από δυο είδη αφηγηματικού λόγου. Στο ένα παρουσιάζεται η ζωή, οι σκέψεις, τα συναισθήματα της ηρωίδας -είναι το κύριο μυθιστορηματικό μέρος. Το άλλο αποτελείται από κριτικές προσεγγίσεις διαφόρων βιβλίων. Είναι τα βιβλία που η ηρωίδα διαβάζει.
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, η Ελένη Γκίκα αυτές τις κριτικές -ίσως θα ήταν πιο σωστό να τις ανέφερα ως αναγνωστικές- προσεγγίσεις τις μετατρέπει σε στοιχεία της μυθιστορηματικής πλοκής.
Αυτά που διαβάζει η ηρωίδα τη βοηθούν να κατανοήσει τα όσα της συμβαίνουν.
Ή μήπως -και εδώ είναι που οι λάτρεις της λογοτεχνίας χειροκροτούν το συγγραφικό εύρημα- αυτά που διαβάζει είναι και εκείνα που θα καθορίσουν τα όσα θα ζήσει;
Με άλλα λόγια μια αμφίδρομη σχέση ζωής και τέχνης μας παρουσιάζει η Ελένη Γκίκα.
Το έχει κάνει κατά κάποιο τρόπο και σε προηγούμενα έργα της. Μόνο που τώρα αυτή τη συγγραφική της (ίσως και υπαρξιακή της) θέση της υλοποιεί με μαεστρία βιρτουόζου και λεπτομέρεια χειρούργου.
Οι επιλογές των έργων που πάνω τους θα στηριχτεί η ερμηνεία των πράξεων της ηρωίδας ή η εξέληξη των γεγονότων που θα ζήσει (όπως θέλει κανείς ας το δει) δεν ακολουθούν κάποιο κανόνα -δεν είναι όλα τους έργα σύγχρονα, μήτε όλα κλασικά, μήτε όλα ελλήνων συγγραφέων. Κυρίως δεν έιναι όλα της ίδιας λογοτεχνικής αξίας. Αλλά ακριβώς έτσι έπρεπε να ήταν. Γιατί ο μεγάλος λάτρης της λογοτεχνίας, αυτός που την κάνει στάση και τρόπο ζωής, δεν καθορίζει τις επιλογές του σύμφωνα με ψυχρά κριτικά κριτήρια, αλλά με γνώμονα τις εκάστοτε διαθέσεις του, τις ψυχολογικές του καταστάσεις, τα προσωπικά του βιώματα.
Έργο ασυνήθιστο, χαμηλών τόνων και έντονων σιωπών.

Η Ελένη Γκίκα είναι πεζογράφος, ποιήτρια και δημοσιογράφος.
Τη λογοτεχνική γραφή της τη χαρακτηρίζει μια ιδιαίτερα αισθαντική χρήση των λέξεων, ενώ τα συναισθήματα των ηρώων της συχνά αγγίζουν τα όρια του υποσεινήδητου. Παράλληλα με τη λογοτεχνία εξασκεί και την κριτική, έχοντας την ευθύνη του ειδικού ένθετου της εφημερίδας 'Εθνος".
Με την ιδιότητα της υπεύθυνης της λογοτεχνικής σειράς των Εκδόσεων Άγκυρα, έχει δόσει τη δυνατότητα σε πολλούς νέους έλληνες συγγραφείς να δουν δημοσιευμένο το έργο τους.
<>

Η ζωή είναι ένας έρωτας

Συνέντευξη στην Εύη Καρκίτη για τον Αγγελιοφόρο της Κυριακής
(Ιούλιος, 2009)



Ο Μενέλαος και η Κλέα είναι πάνω από τριάντα χρόνια παντρεμένοι, είναι επιτυχημένοι επαγγελματικά, έχουν μια καλή ζωή, δυο παιδιά, τα έχουν όλα. Μεταξύ τους τι μπορεί να πάει
στραβά; Με θέμα και ήρωες που πρωτοπαρουσίασε στο θεατρικό του έργο «Τέταρτη εποχή» και με διάθεση πειραματισμού, ο γνωστός πεζογράφος Μάvos Κοντολέων επιχειρεί
να τους προσεγγίσει εκ νέου, με μια διαφορετική τεχνική.

Για τη δουλειά του μίλησε στον «ΑτΚ»:


- Η φθορά των σωμάτων είναι εκείνη που σηματοδοτεί τη φθορά του έρωτα και υπάρχουν στα αλήθεια τρόποι για να ανανεώσουν κάποιοι τα συναισθήματα τους χωρίς αυτά να γεράσουν μαζί τους;
* Η φθορά των σωμάτων μπορεί να σηματοδοτήσει τη φθορά του έρωτα, μόνο αν της το επιτρέψουν οι εραστές. Ένα σώμα, ακόμα και αυτό με τα σημάδια του χρόνου πάνω του, εκπέμπει ερωτισμό. Φτάνει από τη μια αυτό το σώμα να αισθάνεται πως μπορεί να είναι ακόμα ερωτικό αντικείμενο του πόθου και από την άλλη να βλέπει με το ίδιο πνεύμα και το σώμα του άλλου. Με άλλα λόγια, αν αφήσεις τον έρωτα να φθαρεί, αυτό θα γίνει ακόμα και όταν είσαι νέος. Γιατί –αν θέλουμε να δούμε κάπως πιο γενικά το ζήτημα- η ίδια η ζωή είναι ένα έρωτας. Αν θες πραγματικά να ζήσεις δεν μπορεί παρά κάθε στιγμή να είσαι ερωτευμένος. Υποκείμενο και αντικείμενο ερωτικό. Αλλά ζούμε σε μια κοινωνία που στηρίζεται στην κατανάλωση, πάει να πει σε μια κοινωνία που δεν δημιουργεί, μα καταναλώνει. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα οι άνθρωποι χάνουν την ερωτική τους διάθεση και την αντικαθιστούν από ένα φτηνό ερωτισμό που στηρίζεται σε συγκεκριμένα πρότυπα –νεότητα, πλούτος κλπ. Τον έρωτα δεν μας τον προσφέρει κανείς, μα εμείς οι ίδιοι τον δημιουργούμε. Και τον συντηρούμε.

- Το ζευγάρι είναι ένα κλειστός κόσμος; Υπάρχουν πάντα κομμάτια της σχέσης αθέατα από τον υπόλοιπο κόσμο, ακόμη και από τα ίδια τους τα παιδιά;
*Κλειστό βέβαια. Όπως και το άτομο είναι κι αυτό κλειστό. Πιστεύω στη μοναξιά του ατόμου –είναι η μοίρα του. Και αναγνωρίζω την διάθεσή του, την τάση του να τη σπάσει αυτή τη μοναξιά. Δεν θα το καταφέρει –πάντα μόνοι μας ζούμε. Αλλά έτσι όπως προσπαθούμε, φτιάχνουμε ζευγάρια. Δυο άτομα τολμούν να αφήσουν να φανεί ένα μέρος της προσωπικότητάς τους και γίνονται ζευγάρι. Η ζωή του ζευγαριού είναι σε ένα μεγάλο βαθμό αθέατη από τους άλλους –μοναχική κι αυτή. Αλλά πρέπει έτσι νάναι. Η μοναξιά του ατόμου, όπως και του ζευγαριού κάνει πιο δυνατά και τα άτομα και τα ζευγάρια. Από εκεί και πέρα η παρουσία άλλων δίπλα στο ζευγάρι δημιουργεί άλλες κοινωνικές μονάδες –την οικογένεια για παράδειγμα. Στο μυθιστόρημά μου εξερευνώ και τις σχέσεις ενός ζευγαριού, μα και τις αντίστοιχες μεταξύ των μελών αυτής της οικογένειας που το ζευγάρι έχει δημιουργήσει.

-Η «Λεβάντα Άτκινσον» προέρχεται από το θεατρικό σας η «Τέταρτη Εποχή». Ακολουθήσατε μάλιστα τον ίδιο χρόνο στην αφήγηση, ενώ οι διάλογοι των προσώπων είναι όσοι υπάρχουν και στο θεατρικό. Τι επιδιώξατε με αυτούς τους κανόνες που θέσατε ο ίδιος στον εαυτό σας;
*Μου αρέσουν οι συγγραφικοί πειραματισμοί. Πιστεύω πολύ στην τεχνική της γραφής. Γι αυτό κι όταν αποφάσισαν να μεταφέρω την ιστορία που είχα κάνει θεατρικό κείμενο στη μορφή ενός μυθιστορήματος, θέλησαν να βάλω κάποια όρια στην άνεση της αφηγηματικής μου ευκολίας. Αλλά παράλληλα θεωρώ πως κάθε νέα τεχνική και κάθε νέα δομή, προσφέρει και μια νέα θεώρηση των γεγονότων. Με τον τρόπο που έγραψα το μυθιστόρημα, νομίζω πως φωτίζω πιο καθαρά μερικά πράγματα που δεν έχουμε συνηθίσει να παρατηρούμε.

- Με τη συγγραφή του μυθιστορήματος φωτίσατε από επιπλέον οπτικές γωνίες του δυο κεντρικούς σας χαρακτήρες Κλέα και Μενέλαο; Και είναι χρήσιμο για τον αναγνώστη σας να γνωρίζει και το θεατρικό έργο ώστε αν επικοινωνήσει μαζί τους καλύτερα;
* Όχι, δεν το νομίζω. Τα δυο έργα είναι αυτόνομα. Άλλα αν κάποιος αναγνώστης θελήσει να προχωρήσει περισσότερο στις λεπτομέρειες της συγγραφικής τέχνης, θα του ήταν χρήσιμο να διαβάσει και τις δυο μορφές της συγκεκριμένης ιστορίας.
Προσωπικά μου αρέσει να ανακαλύπτω νέες τεχνικές αφήγησης. Να τις ανακαλύπτω σε όχι μόνο ως συγγραφέας, αλλά και ως αναγνώστης.