23.3.24

Μισέλ Φάις «Το περίεργο μαξιλάρι»

 

Μισέλ Φάις

«Το περίεργο μαξιλάρι»

Εικονογράφηση: Ντανιέλα Σταματιάδη

Εκδόσεις Πατάκη

 


 

Γιατί ένας ενήλικας να γράψει ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα το εντάξει στη λογοτεχνία για παιδιά;

Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί το κεντρικό θέμα αναζήτησης του λόγου ύπαρξης τόσων πολλών λογοτεχνικών βιβλίων που αν και γράφονται από ενήλικες είναι προορισμένα να αναγνωστούν από παιδιά.

Μια πρώτη κατηγορία συγγραφέων τέτοιων βιβλίων είναι εκείνη που περιλαμβάνει όσους θέλουν να χρησιμοποιήσουν το λογοτεχνικό ένδυμα για να διδάξουν έναν νέο άνθρωπο με τρόπο κάπως πλέον ευχάριστο από τον κλασικό εκείνον της στερεοτυπικής σχολικής μάθησης.

Μια άλλη κατηγορία, όμως, επιχειρεί να εκφρασθεί λογοτεχνικά στην προσπάθεια της να πλησιάσει ένα παιδί με τρόπο περισσότερο -πολύ περισσότερο- ευαίσθητο και ευέλικτο και να συνομιλήσει μαζί του. Και γιατί οι συγγραφείς αυτής της κατηγορίας επιχειρούν κάτι τέτοιο; Ίσως γιατί στο πρόσωπο ενός παιδιού βλέπουν τη δική τους παιδική ηλικία.

Όσα κείμενα γραφτήκανε κάτω από αυτήν τη συνθήκη, ασχέτως επιτυχίας τους ή όχι, εντάσσονται στο χώρο της λογοτεχνίας. Γιατί ο λογοτέχνης πρώτιστα και κύρια με τον εαυτό του συνομιλεί. Σε αυτόν εξηγεί, με αυτόν διαφωνεί ή ταυτίζεται.

Οι συγγραφείς που γράφουν για να δημιουργήσουν μια τέτοια μορφής επικοινωνία με ένα παιδί, στην ουσία επιχειρούν να συνδιαλλαγούν με το βαθύτερο νόημα της παιδικής ηλικίας. Κι έτσι αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενά τους είναι μια παιδικότητα.

Μια παιδικότητα όμως που αποκτά την οντότητα στάσης ζωής. Το να μπορείς να συνδυάζεις την ενήλικη ματιά σου με εκείνον τον θαυμασμό ή την απορία, το ξάφνιασμα ή και τον φόβο που είχες εσύ ως παιδί, αποτελεί το έναυσμα να συνθέσεις ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα ανήκει στη λογοτεχνία και για παιδιά.

Ο Μισέλ Φάις -δόκιμος και με πολύ συγκεκριμένο ‘ενήλικο’ ύφος συγγραφέας- έδωσε στη δημοσιότητα αυτό το εικονογραφημένο βιβλία με τον τίτλο «Τα περίεργα μαξιλάρια».

Η αφιέρωση σε μια από τις πρώτες σελίδες –‘Στον μονάκριβο Μάρκο μου’- μας προσφέρει το δικαίωμα να υποθέσουμε πως ο συγγραφέας έγραψε αυτήν την ιστορία εντασσόμενος  στην δεύτερη κατηγορία συγγραφέων που γράφουν για παιδιά. Σε αυτούς, δηλαδή, που συγγράφουν κάτω από την επίδραση της παιδικότητας.

Κι άλλωστε πέρα από το παιχνιδιάρικα παιδικό τίτλο, και η φράση ‘Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε;’ -που υπάρχει σε κάθε σαλόνι της έκδοσης, σε μια τέτοια σκέψη μας οδηγεί.

Πρωτοπρόσωπη η αφήγηση. Ένα μικρό κορίτσι καταθέτει την πιο πάνω ερώτηση και προχωρά σε πιθανές απαντήσεις. Οι φράσεις της απλές. Την ίδια στιγμή που περιγράφουν αυτό που βλέπει ένα παιδί, την ίδια στιγμή και επιτρέπουν την παρατήρηση που μόνο ένα ενήλικος θα μπορούσε να κάνει: «Το μπλε ποδήλατό μου (χωρίς βοηθητικές ρόδες) πιστεύει ότι γίνονται αέρας που φυσάει και ρίχνει το κόκκινο κασκόλ  στο πρόσωπό μου. Και ξέρετε πώς μου το είπε αυτό το ατίθασο ποδηλατάκι μου; Αρνιότανε να στρίψει  το τιμόνι του και χτυπούσε μόνο του το κουδουνάκι του, Παρά λίγο να με ρίξει κάτω! Τελευταία στιγμή χάιδεψα τη σέλα του και κάπως ηρέμησε»

Μια σφιχτή και αρμονική συνύπαρξη φράσεων ενός παιδιού –‘χωρίς βοηθητικές ρόδες’- με φράσεις που η σωστά διατηρημένη ενήλικη παιδικότητα καταθέτει –‘χάιδεψα τη σέλα του και κάπως ηρέμησε’.

Με αυτό το ενδιαφέρον ύφος αφήγησης η ιστορία συνεχίζεται, στο προσκήνιο κάθε πανέμορφα εικονογραφημένης σελίδας διάφορα πρόσωπα και χαρακτήρες εμφανίζονται -ένας  γάτος, μια καρέκλα, ένα παιχνίδι, η καθηγήτρια του πιάνου, ο καθηγητής του τζούντο, ένα ορφανό παιδί, μια αλλοδαπή οικιακή βοηθός, ένας άστεγος, μια ξεναγός. Όλα και όλοι τους έχουν κάτι να προσθέσουν ως μια πιθανή απάντηση στο κεντρικό -εν τέλει υπαρξιακό- ερώτημα ‘Πού πάνε τα όνειρα όταν ξυπνάμε’.

Τελικά -όπως άλλωστε και σε κάθε καλό ενήλικο κείμενο υπαρξιακών προβληματισμών- η απάντηση αν και σαφής, εντούτοις παραμένει και ανοιχτή –«Τα όνειρα όταν ξυπνάμε πηγαίνουν για ύπνο… Για να μας ονειρευτούν και να ξυπνήσουν ξεκούραστα το βράδυ…»

Θα έλεγα πως ο Μισέλ Φάις κατάφερε να συνθέσει ένα εντελώς ολοκληρωμένο κείμενο όπου τα πορίσματα της ψυχανάλυσης συγκατοίκησαν με την παιδική απορία και έτσι με τον τρόπο της παιδικότητας  δημιούργησαν ένα σύγχρονο λογοτεχνικό κείμενο ικανό να συντροφεύσει την αναγνωστική διάθεση κάθε μικρού ή και μεγάλου αναγνώστη.

Η εικονογράφηση της καταξιωμένης Ντανιέλας Σταματιάδη φρόντισε να τονίζει συνεχώς αυτή τη συνύπαρξη παιδικής ματιάς και ενήλικης παιδικότητας.

 

(672 λέξεις)

 

https://018.bookpress.gr/kritikes/gia-polu-mikra-paidia/16032-to-periergo-maksilari-tou-misel-fais-kritiki-poy-pane-ta-oneira-otan-ksypname

19.3.24

Διώνη Δημητριάδου "Θηρίο ή Θεός;"

 

Διώνη Δημητριάδου

«Θηρίο ή Θεός»

Εκδόσεις ΑΩ

 

Με σχετική καθυστέρηση διάβασα τη νουβέλα της Διώνης Δημητριάδου «Θηρίο ή Θεός» -έχει κυκλοφορήσει από τον Σεπτέμβριο του 2023.

Για τον κεντρικό ήρωα του έργου, η Δημητριάδου ελάχιστες πληροφορίες για την ταυτότητά μου μας δίνει. Στην ουσία μόνο το όνομά του -Ευγένιος. Για όλα τα άλλα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν αφήνει ελάχιστες και καλά κρυμμένες πληροφορίες. Και μένει στον αναγνώστη να τα ανακαλύψει ή πιο σωστά να τα ανασυνθέσει μιας και αυτό θα είναι η αναγκαία προϋπόθεση για να εισέλθει μέσα στον κόσμο που περιγράφεται εντός 95 μόνο σελίδων -καθόλου τυχαίο που η συγγραφέας χαρακτηρίζει το έργο της ως νουβέλα.

Ο Ευγένιος, λοιπόν, σύμφωνα με τη δική μου ανάγνωση είναι ένας άντρας που έχει περάσει τα εβδομήντα του χρόνια. Δεν μπόρεσα να καταλήξω στο ποια ήταν η εργασία του, σίγουρα όμως υπήρξε ένας όχι απλά μορφωμένος άνθρωπος, αλλά ένας βαθύς και σταθερός αναγνώστης φιλοσοφικών και πολιτικών έργων. Ιδιαίτερη εκτίμηση πρέπει να είχε προς τα αρχαία κείμενα -ο τίτλος άλλωστε παραπέμπει στον Αριστοτέλη- όπως και στις αρχαίες τραγωδίες -η μορφή του Οιδίποδα συνεχώς τον απασχολεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της ζωής του.

Παράλληλα με τα πνευματικά ενδιαφέροντα, πρέπει να υπήρξε και ένας ενεργός πολίτης.  Πολύ συχνά αναφέρονται μέσα στο κείμενο συμμετοχές του σε διάφορα συλλαλητήρια, σε μαζικές διαμαρτυρίες, όπως και πως στα χρόνια της νιότης και της πρώτης ωριμότητάς του είχε ενεργά ασχοληθεί με την πολιτική δράση συμμετέχοντας σε προοδευτικά σχήματα.

Μα πότε δεν εντάχθηκε σε ένα από αυτά, μήτε και θέλησε να εκμεταλλευτεί τις όποιες γνωριμίες του. Από ένα σημείο και μετά η όλη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα τον οδήγησε σταδιακά σε μια απομόνωση. Μα και σε μια ουσιαστικά υπαρξιακή ενδοσκόπηση.

Ένα ακόμα στοιχείο, που αν και κομβικό στην ουσία μόνο σε ένα σύντομο κεφάλαιο αναπτύσσεται, είναι το πως βιώνει το βαθύ πένθος του από τη σύντροφο της ζωής του.

Μόνος, λοιπόν και δίχως απογόνους, ολοένα και περισσότερο έχει απομονωθεί και καθώς τόσο βιολογικά όσο και ιδεολογικά βλέπει να πλησιάζει το τέλος και της ίδιας του της ζωής, μα και των όσων πίστεψε η γενιά του, αναζητά σε στοχασμούς βασισμένους στην παιδεία και την εμπειρία του να…

«Να συμφιλιωθώ με την ιδέα του μη όντος… Αυτό μπορώ ίσως να το κάνω. Αν αυτή ήταν η τελευταία εικόνα ζωής, θα ήμουν ικανοποιημένος;»

Λίγες σελίδες πιο πριν, ο Ευγένιος έχει καταγράψει κάποιες άλλες του σκέψεις: «Από παντού εισβάλλει ο πόνος, η συνειδητοποίηση της ανυπαρξίας. Λάθος αυτό που είπαν ότι όποιον έφυγε τον κουβαλάς μέσα σου. Τίποτε δεν έχεις φυλάξει από την αληθινή του παρουσία. Μνήμες και πάλι μνήμες! Αλλά αυτό δεν είναι ο άνθρωπος»

Πορεία προς το κενό, λοιπόν; Θα μπορούσε να το είχε από την αρχή αποδεχτεί, αλλά η μελέτη των συμβόλων που μορφοποιούνται στη μορφή του Οιδίποδα, πολύ συχνά τον είχαν φέρει σε μια άλλη -πλέον αισιόδοξη- άποψη.

«Νίκη, αλήθεια, σκέφτομαι, καθώς συλλογίζομαι τον εμβληματικό ήρωα να αντιπαλεύει την τραγικότητά του, να μετράει το δικό του μέγεθος με τα δυσθεώρητα που αντιβαίνουν την ανθρώπινη οντότητα. Μπορεί, άραγε, κανείς να τον ακολουθήσει;»

Στα χρόνια της νεότητάς του και της πρώτης ωριμότητάς του, ο Ευγένιος είχε  ζήσει σε κεντρικές αστικές συνοικίες της Αθήνας. Ως παιδί, μάλιστα, συνήθιζε να ατενίζει την Ακρόπολη από μπαλκονάκι μιας κουζίνας σε πολυκατοικία. Μα μεγαλώνοντας δεν αντιστάθηκε στο ρεύμα των εποχών και τώρα πλέον κυκλοφορεί -αν και αυτό ελάχιστες φορές- σε δρόμους και πάρκα κάποιου προάστειου.

Προτού να συνειδητοποιήσει την απομόνωση, την είχε επιλέξει. Και ο θάνατος της συντρόφου την επιδείνωσε. Ο μόνος φίλος που εξακολουθεί να εμπιστεύεται δεν είναι αρκετός  να τον κάνει να επιστρέψει σε μια συντροφική δράση. Προτιμά, λοιπόν, να προετοιμάζεται -ή μήπως και να αμύνεται;- μελετώντας τη στάση του Οιδίποδα έτσι όπως τα κείμενα μας τον έχουν κρατήσει ζωντανό σύμβολο επαναστατημένου ανθρώπου.

Κρατά και ο ίδιος σημειώσεις -σχεδιάσματα φιλοσοφικών καταγραφών. Γραπτά που ο αποστολέας και ο παραλήπτης τους είναι το ίδιο πρόσωπο.

«Ο Οιδίποδας ποτέ δεν εισηγήθηκε με τη ζωή και τη σκέψη του την έννοια του μέτρου, ποτέ δεν θέλησε να είναι ένας από τον σωρό, ένας ίδιος και ίσος με τους πολλούς… Αυτόν τον άνθρωπο θέλησαν οι θεοί να συντρίψουν, να τον ισοπεδώσουν στο ύψος των υπολοίπων ανθρώπων, να παραδειγματίσουν μέσω αυτού όλους όσοι θα τολμούσαν να προχωρήσουν πιο πέρα και πιο πάνω από τα όρια τα συμφωνημένα»

Ο  Άνθρωπος, λοιπόν. Ο ελεύθερος. Που αν και ο ίδιος δεν αποφάσισε τον ερχομό του στη ζωή, εντούτοις είναι αυτός που αμφισβήτησε τη μοίρα και επέλεξε ό ίδιος την τιμωρία για τις πράξεις του.

Θηρίο ή θεός, λοιπόν; Ο ίδιος ο Ευγένιος δεν θα προλάβει να τοποθετηθεί πάνω στο ερώτημα. Ένας απροσδόκητος όσο και ειρηνικός θάνατος θα κλείσει το θέμα… Ή μήπως σηματοδοτεί -με την τυχαιότητά του – την απάντηση;

Η Διώνη Δημητριάδου έγραψε ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα, από τα ελάχιστα που ίσως να γράφονται στις μέρες μας και από άλλους έλληνες συγγραφείς.

Ο δοκιμιακός της λόγος συμπορεύεται με τον λογοτεχνικό και η δομή όλου του έργου δείχνει να διαθέτει και αυτή μια αναζήτηση παρόμοια με το θέμα που φιλοξενεί.

Ιδιαιτέρως προσεγμένη έκδοση που το εξώφυλλό της το κοσμεί έργο της ζωγράφου Φωτεινής Χαμιδιελή.

(841 λέξεις) - Litterature

14.3.24

Πέτρος Πανάου «Επιχείρηση ΑΝΤΙ-ΛΟΓΟΣ Το μυστήριο του κινητού 2»

 

Πέτρος Πανάου

«Επιχείρηση ΑΝΤΙ-ΛΟΓΟΣ

Το μυστήριο του κινητού 2»

Εκδόσεις Τελεία

 

 

Είναι γεγονός πως στα παιδιά, εκεί γύρω στα 11 με 13 τους χρόνια, αρέσουν ιδιαίτερα τα μυθιστορήματα με δράση και πολλές περιπέτειες.

Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε τους ίδιους τους εαυτούς  μας σε εκείνες τις ηλικίες και αμέσως θα θυμηθούμε την αγάπη μας για τέτοιου είδους βιβλία, όπως και για περιοδικά που σε συνέχειες περιγράφανε τις θαυμαστές περιπέτειες διαφόρων μικρής ηλικίας ηρώων.

Σήμερα, αυτού του είδους τα περιοδικά δεν υπάρχουν πια, αλλά βιβλία με ήρωες παιδιά και με δράση και έντονη περιπέτεια συνεχίζουν να γράφονται και να κυκλοφορούν. Και ίσως τελικά να πρέπει να αποδεχτούμε πως αυτού του είδους η παιδική λογοτεχνία είναι και η πλέον αγαπητή  στους αναγνώστες της.

Ο Πέτρος Πανάου φαίνεται πως συμμερίζεται τις παραπάνω σκέψεις και ασφαλώς και θα τις υποστηρίζει με την ιδιότητά του ως καθηγητή Παιδικής Λογοτεχνίας στο University of Georgia, στην Αμερική.

Ο Πέτρος Πανάου είναι γεννημένος στην Κύπρο την οποία και επισκέπτεται κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πανεπιστημίου όπου εργάζεται.

Πριν από δύο περίπου χρόνια είδε το φως της δημοσιότητας και το πρώτο του μυθιστόρημα για παιδιά με τίτλο «Επιχείρηση Λόγος: Το Μυστήριο του Κινητού»

Το βιβλίο εκείνο έτυχε σημαντικών διακρίσεων (μεταξύ των άλλων και το Κρατικό Βραβείο της Κύπρου για μυθιστόρημα παιδικής / νεανικής λογοτεχνίας)

Τώρα εξέδωσε τη συνέχεια του «Επιχείρηση ΑΝΤΙ-ΛΟΓΟΣ : Το μυστήριο του κινητού 2»

Οι ίδιοι ήρωες, το ίδιο περιβάλλον, μα νέες περιπέτειες και νέοι προβληματισμοί.

Γιατί ο Πέτρος Πανάου, ως ένας σύγχρονος συγγραφέας βιβλίων για μεγάλα παιδιά, γνωρίζει πως ένα καλό βιβλία αυτής της κατηγορίας μαζί με τη δράση πρέπει να διαθέτει και σοβαρούς προβληματισμούς πάνω σε σημερινά όσο και διαχρονικά προβλήματα.

Ο κεντρικός ήρωας, μαζί με το κορίτσι του και δυο ακόμα φίλους του αναζητούν τον τρόπο να σταματήσουν τα σχέδια κάποιων δυνάμεων να υποδουλώσουν την πατρίδα τους.

Δεν έχει, πιστεύω, σημασία σε ένα τέτοιο σημείωμα να περιγραφεί η υπόθεση του πρώτου και του δεύτερου μέρους. Αρκεί θεωρώ να αναφερθεί πως η υπόθεση διαδραματίζεται σε μια πόλη όπου βομβαρδίζεται και σε μια χώρα όπου κυριάρχησαν δικτατορικές δυνάμεις.

Είναι ολοφάνερο πως ο Πέτρος Πανάου αναζήτησε ένα τρόπο πολιτικής αφύπνισης των παιδιών. Και ο τρόπος αυτός στηρίζεται στη λογοτεχνία, που στη συγκεκριμένη περίπτωση υλοποιείται με μια γρήγορη αφήγηση, ζωντανούς και νεανικούς διαλόγους και με τη συνεχή αναφορά στη βοήθεια που πάντα μπορεί κανείς να πάρει  -ακόμα και σε μια τεχνοκρατούμενη εποχή- από τον τυπωμένο λόγο.

Άλλωστε και ο ίδιος ο συγγραφέας έχει σε συνέντευξή του καταθέσει την πίστη του στη δύναμη του γραπτού λόγου σε σχέση με τη μνήμη και τη λήθη.

Αυτή τη πίστη, αυτή τη μεγίστη γνώση θα αποκτήσει και ο νεαρός ήρωας του βιβλίου.

Το «Επιχείρηση ΑΝΤΙ-ΛΟΓΟΣ : Το μυστήριο του κινητού 2» είναι ένα μυθιστόρημα που διαθέτει όλα τα στοιχεία να αγαπηθεί από τους νεαρούς αναγνώστες του -έχει κινηματογραφική πλοκή, ολόφρεσκους διαλόγους, καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες, ζωντανές περιγραφές καταστάσεων και παράλληλα προσφέρει μια σειρά προβληματισμών και προτείνει δρόμους κατανόησης τους.

 

(490 Λέξεις)

https://www.fractalart.gr/to-mystirio-toy-kinitoy/

7.3.24

Έφη Λαδά «Το μικρό νησί»

 Έφη Λαδά

«Το μικρό νησί»

Εκδόσεις Παπαδόπουλος

 

                                         












                                    

Γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια την Έφη Λαδά. Μα μόνο μια φορά έτυχε να συνεργαστούμε. Κι αυτή αρκετά χρόνια πιο πριν -πρέπει και οι δυο να είμαστε κάπου  στις αρχές της πορείας που ο καθένας μας σχεδίαζε.

Από τότε με είχαν εντυπωσιάσει οι μορφές που σχεδίαζε. Θα έλεγα πως ίσως να ήταν η πρώτη Ελληνίδα εικονογράφος που με έκανε να αισθάνομαι πως είχε μια έντονη μαθητεία σε τεχνικές ξένων καλλιτεχνών.

Από τότε  μέχρι σήμερα πολλά είναι τα βιβλία που η Έφη Λαδά έχει εικονογραφήσει και κάποια, μάλιστα, στιγμή άρχισε και η ίδια να γράφει και τα κείμενα.

Η τεχνική της -το ύφος της , πιο σωστά- δεν έχει μεταβληθεί. Μα σίγουρα έχει ωριμάσει και οι εικόνες της είναι αμέσως αναγνωρίσιμες ως προς την υπογραφή εκείνου που της έχει δημιουργήσει. Άλλωστε αυτό λένε πως είναι το βασικό γνώρισμα ενός ταλέντου: να παραμένει το ίδιο κι όμως να εξελίσσεται.

Νομίζω πως, πλέον, η Λαδά έχει βρει τον τρόπο να προσαρμόζει το προσωπικό της εικονογραφικό όραμα στις ανάγκες των κειμένων που καλείται να εικονογραφήσει.

Πολλές οι διακρίσεις που αφορούν τη δουλειά της. Και στη χώρα μας και στο εξωτερικό.

Και τολμώ να ισχυριστώ πως αξίζει και περισσότερες.

Το πλέον πρόσφατο βιβλίο που μέσα στις σελίδες του ο αναγνώστης θα συναντηθεί με εικόνες της Έφης Λαδά είναι «Το μικρό νησί». Και είναι ένα ακόμα από αυτό που η ίδια έχει γράψει και το κείμενο.

Θεωρώ πως αν οι εικόνες της Έφης Λαδά έχουν μια δική τους απόχρωση ονείρου, την ίδια σε ένα βαθμό απόχρωση θα συναντήσουμε και στα κείμενα της.

Σε αυτό, λοιπόν, το βιβλίο τιοθέμα του είναι ο αποχωρισμός και αυτό που πίσω του αφήνει.

Κεντρική ηρωίδα ένα κορίτσι που ζει σε κάποιο πολύ μικρό νησί μαζί με τη γιαγιά της. Γονείς δεν αναφέρονται, οπότε εμμέσως υπογραμμίζεται η μοναδικότητα της σχέσης των δυο γυναικών και ακόμα το πως η μικρή διαμορφώνει την προσωπικότητά της μέσα από τις αφηγήσεις της γιαγιάς. Αφηγήσεις με τη μορφή μουσικών συνθέσεων.

Ο κόσμος τους είναι μικρός -ένα νησί μικρό σαν κουβαρίστρα. Αλλά οι νότες των τραγουδιών της γιαγιάς μπορούν να ταξιδεύουν καθώς χώνονται στο χοντρό πανωφόρι του Χειμώνα που κάθε χρόνο επισκέπτεται το νησί.

Κι όπως περνούν τα χρόνια, θα έρθει η ώρα που η γιαγιά θα πεθάνει και θα πάψουν γι αυτό να  δημιουργούνται νέες συνθέσεις.

Αλλά η μικρή έχει ανάγκη να τις ακούει -είναι μέρος της ταυτότητάς της. Και έτσι δε θα διστάσει να μπει σε μικρό πλεούμενο και να αναζητήσει το πανωφόρι του Χειμώνα, που μέσα στις ραφές του έχουν κλειστεί οι νότες από τις μελωδίες της γιαγιάς.

Το ταξίδι δεν είναι ίσως τόσο μακρύ, μα είναι γεμάτο νέες εντυπώσεις, νέες εμπειρίες. Με αυτές τις δικές της κατά κάποιο τρόπο νότες, η μικρή θα επιστρέψει στο νησί της, έχοντας όμως πάρει και τις νότες της γιαγιάς.

Από εδώ και πέρα το νησί φαινομενικά θα είναι το ίδιο. Θα το έχουν διαφοροποιήσει όλα όσα η μικρή έφερε μαζί της. Που δεν ήταν τίποτε άλλο από τις αναμνήσεις του παρελθόντος, συνδυασμένες με τις δικές της εμπειρίες -έτοιμες κι αυτές να συνθέσουν τις δικές τους μελωδίες.

Με τις αναμνήσεις δημιουργούμε το μέλλον -αυτό θέλει η Έφη Λαδιά να μας υπενθυμίσει. Κι είναι μια θέση που την υποστήριξε με μια ποιητική γραφή και με μια εκρηκτική όσο και ευαίσθητη εικονογράφηση.

 

(552 λέξεις)

https://www.fractalart.gr/to-mikro-nisi/

6/3/2024

1.3.24

Η Διώνη Δημητριάδου για το "Σαν Μήδεια"

 

Διώνη Δημητριάδου  Δημοσιεύτηκε 01 Μαρτίου 2024

https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/22027-san-mideia

 

«Σε μια γυναίκα ταιριάζουν οι σκιές και οι στάλες των αδένων της» (σ. 13). Μπορεί, άραγε, μια ανδρική πένα, κι ας είναι από τις καλύτερες, να αποδώσει τόσο εύστοχα τη γυναικεία φύση; Ο Μάνος Κοντολέων στο πρόσφατο μυθιστόρημά του, Σαν Μήδεια, θέλησε να φθάσει μέχρι τον βυθό, να αποδώσει μέσω της ηρωίδας του τη θηλυκή υπόσταση, σε διάκριση από τη γυναικεία, όπως καθιστά σαφές με τον τρόπο που χειρίζεται τον αρχαίο μύθο. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το πλέον ενδιαφέρον στη γραφή αυτή. Εισχωρεί στον μύθο με την τόλμη που η λογοτεχνία απλόχερα προσφέρει, «ενδύεται» τον ρόλο της ηρωίδας του, αναλύει τη σκέψη της, σπάζοντας το στερεότυπο κέλυφος της διάκρισης των δύο φύλων και, το κυριότερο, προχωράει ακόμη πιο πέρα, προσφέροντας μια δική του ερμηνεία, πέρα από την (επιφανειακή, ίσως και παραπλανητική) ερμηνεία της παιδοκτονίας. Τι περισσότερο να ζητήσει κανείς από μια λογοτεχνική γραφή;

«Ίσως σημάδι σταλμένο από την Κλωθώ το ότι έφτασες στη νήσο μου μέρα που ανήκει στην επικράτεια της Εκάτης… Μέρα της υγρασίας και των σκιών… Μέρα θηλυκή» (σ. 15) θα πει, στη νεοφερμένη στο νησί της Μήδεια, η Κίρκη. Ο ρόλος της σημαδιακός, καθώς θα βοηθήσει τη Μήδεια να κατανοήσει τη φύση της, αλλά και τον προορισμό της. Αυτή ως θήλυ πρέπει να ενωθεί με το άρρεν, να συνεργαστεί η Εκάτη με τον Ήλιο, να γονιμοποιηθεί η πανάρχαια Γαία, να δημιουργηθεί η νέα γενιά των ανθρώπων. Γιατί, ακόμα και οι θεοί, καθ’ ομοίωση των ανθρώπων, πλέον είναι άνδρες και γυναίκες, κατά τις κοινωνικές επιταγές, έχοντας απολέσει την αρχέγονη φύση του άρρενος και του θήλεος.

Κι έτσι, στήνεται η παγίδα. Η Μήδεια θα αναγνωρίσει τη μορφή του γνήσιου απόγονου του Ουρανού από τη λάμψη του· κι αλήθεια, η μορφή του Ιάσονα πόσο έμοιαζε με ήλιο! Όταν τον πρωτοαντίκρισε η Μήδεια, επαλήθευσε μέσα της τα λόγια της Κίρκης, αν η ίδια ως θήλυ ήταν η νύχτα, τότε ο Ιάσονας δεν ήταν άνδρας, ήταν το αρσενικό στοιχείο, το σύμβολο της ημέρας, ο ήλιος. Όταν ο Ιάσονας θα αποδειχθεί για τη Μήδεια άλλος ένας εκπρόσωπος του ανδρικού φύλου, θα δρομολογηθεί μέσα της μια άλλη πορεία που θα τη φέρει πιο κοντά στην ξεχασμένη δική της φύση, τη θηλυκή και σκοτεινή. Με οδηγό τα λόγια «παγίδα παιδικών ματιών, μικρά φιλύποπτα τέρατα, κεφάλια ανδρικά» (Ανούιγ) μαζί με τα λόγια του Ευριπίδη: «Παιδιά μου, η αρρώστια σας ήταν το αίμα του πατέρα σας», ο Κοντολέων θα δείξει πως, πολύ πιο πέρα από την κυρίαρχη εκδικητική εκδοχή που συνοδεύει στους αιώνες το πρόσωπο της Μήδειας, υπάρχει κάτι βαθύτερο. Η Μήδεια, σκοτώνοντας τα παιδιά, αφανίζει ταυτόχρονα την ανδρική παρουσία, που κατάπιε το άρρεν πρότυπο, καταδικάζοντας όχι μόνον την ίδια αλλά και όλες τις γυναίκες σε έναν δικό τους αφανισμό, αυτόν της θηλυκής τους φύσης.

Προχωράει ακόμη πιο πέρα, προσφέροντας μια δική του ερμηνεία, πέρα από την (επιφανειακή, ίσως και παραπλανητική) ερμηνεία της παιδοκτονίας. Τι περισσότερο να ζητήσει κανείς από μια λογοτεχνική γραφή;

Αλλά, επειδή στο αρχαίο δράμα ενδιαφέρει και η αντίδραση του πανταχού παρόντος –πλην όμως απόντος– θεϊκού στοιχείου, βλέπουμε και ως προς αυτό το στοιχείο την άποψη-θέση του γράφοντος. Ο Κοντολέων, δίπλα στην ερμηνεία του Ευριπίδη (η «ανάληψή» της στο άρμα του Ήλιου) ή σ’ αυτήν του Ανούιγ (η Μήδεια αυτοκτονεί), ή ακόμη και στην τόσο διαφορετική του υπέροχου, και ευτυχώς αιρετικού, Λαρς φον Τρίερ (το ένα παιδί βοηθάει τη μητέρα στο φονικό) –θα πρόσθετα και την ενσάρκωση της Μήδειας από τη Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση του Βολανάκη (με έμφαση στην καθαρά γυναικεία φύση που επαναστατεί απέναντι στην ανδρική υπεροχή)– επιφυλάσσει τη δική του κορύφωση του δράματος. Η ίδια η φύση δίνει το τέλος της Μήδειας, προσφέροντας την αναγκαία κάθαρση στην ψυχή του αναγνώστη, κατ’ αναλογία με την κάθαρση του θεατή της αρχαίας τραγωδίας.

Και τότε…

Ο κεραυνός χτυπά στη μέση του πλοίου.

Πέφτει δίπλα στη Μήδεια, δίπλα στα νεκρά παιδιά.

Κι ακολουθούν οι φλόγες.

Που τα τυλίγουν όλα.

Φλέγεται η Αργώ…

Η Μήδεια καλωσορίζει τη φωτιά.

Ένα δαδί η ίδια. Πλέον.

(σσ. 131-132)

Έχει ενδιαφέρον μια επιμέρους παρατήρηση: στο παραπάνω απόσπασμα από την κορύφωση του δράματος, η γραφή επιλέγει τις μικρές, κοφτές προτάσεις, μία σε κάθε αράδα, σαν να πέφτει αργά και μοιραία μια αυλαία, μια «ταφόπλακα» πάνω στα πρόσωπα, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα το τέλος της ιστορίας. Ο Κοντολέων μένει πολύ κοντά στη θεατρικότητα, υπογραμμίζοντας τη σύνδεση του μύθου με την παράσταση της τραγωδίας. Όπως στις αρχαίες παραστάσεις οι θεατές προσέρχονταν ενήμεροι για το περιεχόμενο του μύθου, αναμένοντας, ωστόσο, συχνά μια «παρέμβαση» σ’ αυτόν από τον τραγικό ποιητή, μια έστω και λίγο διαφορετική «ανάγνωση», έτσι και οι αναγνώστες εδώ, ανοίγοντας το βιβλίο, αναμένουν τη Μήδεια που γνωρίζουν, προϊδεάζονται όμως από την παρομοίωση στον τίτλο. Η λέξη «σαν» του τίτλου αφενός προαναγγέλλει μια εκδοχή διαφορετική, αφετέρου όμως φέρνει την κάθε γυναίκα να σταθεί δίπλα στην εμβληματική ηρωίδα, σαν Μήδεια κι αυτή, νιώθοντας οικεία τα σημεία της. Θαρρώ πως έτσι νιώθει καλύτερα και κατανοεί τη διάκριση ανάμεσα στο θήλυ και τη γυναίκα (κατ’ επέκταση ανάμεσα στο άρρεν και τον άνδρα), έννοιες πάνω στις οποίες στήριξε ο Κοντολέων τη δική του εκδοχή του μύθου. Και, για να πούμε την αλήθεια, συμφωνεί. Κάτω από αυτό το πρίσμα, επομένως –για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα αυτού του κριτικού σημειώματος– ναι, είναι δυνατή η προσέγγιση της θηλυκής-γυναικείας φύσης (εδώ θα μπορούσαν να συνυπάρξουν) και από μια ανδρική πένα. Άλλωστε, σε μια διαφορετική προσέγγιση του αιώνιου παραπλανητικού διχασμού (άνδρας-γυναίκα), που διαχωρίζει τα δυο φύλα σε όλα τα επίπεδα, εξισορροπούνται οι όποιες διαφορές αν αποδεχθούμε την υπεροχή της έννοιας άνθρωπος.

Μια τελευταία μνεία στο εξαιρετικό εξώφυλλο –έργο της Francesca Woodman–, με τη γυναικεία φιγούρα στην πιο φυσική της μορφή, ενσωματωμένη μέσα στο γκρίζο και άγριο περιβάλλον. Θηλυκή όσο ποτέ.

https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/22027-san-mideia

 

 

29.2.24

Γεωργοστάθη, Παπαδημητράκη, Φραγκεσκάκη: Τρία νέα βιβλία για παιδιά και μερικές χρήσιμες σκέψεις για την παιδική λογοτεχνία

 


Ελένη Γεωργοστάθη

«Φίλοι δεμένοι με κλωστή»

Εικονογράφηση: Χρύσω Χαραλάμπους

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

***

Βαλεντίνα Παπαδημητράκη

«Μια φωλιά για μένα»

Εικονογράφηση: Μαρίνα Δημοπούλου

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

***

Χριστίνα Φραγκεσκάκη

«Το ποδήλατό του»

Εικόνες: Πέτρος Μπουλούμπασης

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

 

           

Οι εκδόσεις βιβλίων για παιδιά και νέους είναι ίσως το περισσότερο εύρωστο τμήμα της εκδοτικής παραγωγής.

Κι αυτό όχι μόνο αυτόν τον καιρό, αλλά και εδώ και χρόνια κάτι παρόμοιο συμβαίνει. Βέβαια μέσα στον ορισμό «βιβλία για παιδιά και νέους» πολλά είδη έχουν συμπεριληφθεί -βιβλία με πολύχρωμη ή μη εικονογράφηση, σιωπηλά βιβλία, παραμύθια, μικρές ιστορίες, διηγήματα, μυθιστορήματα, graphic novels, μα και βιβλία γνώσεων και ποικίλων δραστηριοτήτων.

Δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει το όποιο πίνακα ευπώλητων παιδικών βιβλίων που έχει δημοσιευθεί σε κάποιο έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο για να επιβεβαιώσει αυτή την -κάπως αλλόκοτη- συνύπαρξη κάτω από τον ίδιο χαρακτηρισμό εντελώς διαφορετικών ειδών αφήγησης και στοχεύσεων.

Οπότε, αν θέλουμε να προεκτείνουμε τις σκέψεις μας, μπορούμε άνετα να υποστηρίξουμε πως τα βιβλία για παιδιά και νέους τα οποία είναι στραμμένα προς μια λογοτεχνική ενσάρκωση, όχι μόνο δεν είναι η πλειοψηφία, αλλά και πολύ συχνά ανάμεσά τους υπεισέρχονται και βιβλία που σχεδόν καμιά σχέση δεν έχουν με ότι κανείς μπορεί να χαρακτηρίσει ως λογοτεχνικό έργο.

Φαινόμενο μάλλον διεθνές -η μαζικοποίηση προϊόντων που απευθύνονται σε άτομα που δεν επιλέγουν τα ίδια, αλλά αντίθετα πρόσωπα επιφορτισμένα με την κάθε μορφής κηδεμονία τους, σαφώς καταργεί κριτήρια ταξινόμησης σύμφωνα με το είδος που το κάθε προϊόν ανήκει, ενώ παράλληλα και πολύ συχνά η ψυχαγωγία της ανάγνωσης  παραμερίζεται από την στοχευμένη ωφέλεια.

Αλλά το φαινόμενο στη χώρα μας αποκτά και μεγαλύτερη ένταση καθώς μελετημένα και θεσμοθετημένα προγράμματα φιλαναγνωσίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης δεν υπάρχουν και μάλιστα αυτό γίνεται απόλυτα ξεκάθαρο όταν αναζητήσουμε ποια λογοτεχνικά έργα συστήνονται στους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου.

Ένα τέτοιο κλίμα ‘άναρχης’ -ας μου επιτραπεί η συμβολική χρήση της λέξης-  προσέγγισης βιβλίων για παιδιά και νέους, το ενισχύει και η υπάρχουσα κριτική προσέγγιση αυτών των βιβλίων. Τα κριτικά σημειώματα συνήθως εμφανίζονται σε βιβλιοφιλικά διαδικτυακά περιοδικά ή  ιστοσελίδες και τα υπογράφουν σπανιότερα θεωρητικοί της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, πλέον συχνά συγγραφείς, εκπαιδευτικοί ή και απλοί αναγνώστες που για κάποιον προσωπικό λόγο εκφράζουν δημόσια τις απόψεις τους.

Πάντως το  βιβλίο για παιδιά και νέους εκδοτικά ανθεί και είναι γεγονός πως υπάρχουν ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι -μεγάλοι, μεσαίοι και μικροί- που στέλνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων πολλά και προσεχτικά σχεδιασμένα βιβλία αυτής της κατηγορίας. Κάποιοι μάλιστα από αυτούς με την εμπειρία των πολλών ετών εύρωστης και συνετής λειτουργίας τους και με τη συνεχή ανησυχία εύρεσης νέων ελλήνων συγγραφέων και εικονογράφων, όπως και με την ανακάλυψη αντίστοιχων ξένων, έχουν σφραγίσει τον χώρο του παιδικού και νεανικού βιβλίου και έχουν διαμορφώσει αναγνωστική συνείδηση σε πολλές γενιές αναγνωστών.

Ανάμεσα σε αυτούς, ιδιαίτερη η παρουσία των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο. Κυρίως για την τυπογραφική και εικαστική φροντίδα με την οποία προικίζουν τους τίτλους που δίνουν στην κυκλοφορία. Ασφαλώς το Καλειδοσκόπιο δεν είναι ο μόνος ελληνικός εκδοτικός οίκος που μας προσφέρει ιδιαίτερα ποιοτικές εκδόσεις, αλλά καθώς δεν είναι πολλοί οι τίτλοι που σε ετήσια βάση δίνει στην κυκλοφορία, ενώ και οι περισσότεροι από αυτούς κατατάσσονται στο είδος του εικονογραφημένου βιβλίου, η παρουσία του έχει ταυτιστεί με την αισθητική ποιότητα, οπότε και γι αυτό σχεδόν χαρακτηρίζεται ως ένας εκδοτικός οίκος που παράγει χειροποίητα προϊόντα (ο χαρακτηρισμός ‘χειροποίητος’ χρησιμοποιείται για να παραπέμψει στο μεράκι των πάλαι ποτέ κλασικών τυπογράφων).

Αυτό που αξίζει κανείς να σημειώσει σχετικά με τις περισσότερες εκδόσεις του Καλειδοσκόπιου είναι πως σε αυτές το κείμενο -ακόμα και το πλέον λογοτεχνικά άρτιο- δείχνει να κρατά την δεύτερη θέση στην όλη εμφάνιση του βιβλίου, καθώς την πρώτη την καταλαμβάνει η εικονογράφηση. Δεν υπονοώ υποβάθμιση του κειμένου, απλώς τονίζω το γεγονός πως οι πρωτοποριακές (τις περισσότερες φορές) εικονογραφήσεις μα και σελιδοποιήσεις, μαζί με την άρτια τυπογραφική τους υλοποίηση, στρέφουν πρωτίστως την προσοχή του αναγνώστη προς την αισθητική της εικόνας και δευτερευόντως στο περιεχόμενο των λέξεων.

Αυτό, θεωρώ, πως επιβεβαιώνεται και με την κυκλοφορία των  τριών νέων τίτλων των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, που στάθηκαν άλλωστε και η αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις.

Τρία νέα βιβλία που απευθύνονται σε τρία διαφορετικά ηλικιακά είδη κοινού -άσχετα αν η εκδοτική τους ποιότητα τα καθιστά ικανά να τα χαρούν και ενήλικες αναγνώστες που έλκονται από την κάθε είδους καλή εκδοτική μορφή ενός βιβλίου.

Το πρώτο το υπογράφει η Ελένη Γεωργοστάθη και το έχει εικονογραφήσει η Χρύσω Χαραλάμπους.

Η Ελένη Γεωργοστάθη είναι δόκιμος συγγραφέας μικρών ιστοριών για παιδιά του Δημοτικού και η ίδια κριτικός κειμένων της Π. Λ.  Με αυτό βιβλίο –«Φίλοι δεμένοι με κλωστή»- δοκιμάζεται και στον τομέα του εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά κυρίως του νηπιαγωγείου. Και με τη χρήση λίγων φράσεων καταφέρνει να αφηγηθεί μια ιστορία όπου μιλά για την δύναμη της φιλίας. Η μικρή ηρωίδα, ακολουθώντας τις επαγγελματικές υποχρεώσεις των γονιών της, αλλάζει συνέχεια τόπους διαμονής και σχολεία και αισθάνεται πως δεν προλαβαίνει να στεριώσει φιλικές σχέσεις. Αλλά όταν μια μέρα θα επιστρέψει στο πρώτο της σχολείο θα διαπιστώσει πως οι παλιές φιλίες δεν πεθαίνουν και πάντα με αυτούς που αγαπήσαμε θα είμαστε δεμένοι με κλωστές της ψυχής και των συναισθημάτων.

Οι απλές και απόλυτα στοχευμένες προς αυτή τη θέση φράσεις, έχουν ενεργοποιήσει το ταλέντο της κύπριας εικονογράφου Χρύσως Χαραλάμπους και έτσι από σελίδα σε σελίδα ο αναγνώστης εντυπωσιάζεται από τους εκρηκτικούς συνδυασμούς χρωμάτων και σχημάτων που παραπέμπουν στον ελεύθερο τρόπο που ένα παιδί μπορεί να περιγράψει εικαστικά τους χώρους μέσα στους οποίους ζει

Μορφή και εμφάνιση ενός γνήσιου εικονογραφημένο βιβλίου. Θα μπορέσει άνετα να χρησιμοποιηθεί από εκπαιδευτικούς των Νηπιαγωγείων.

Το δεύτερο, προσφάτως εκδοθέν από το Καλειδοσκόπιο βιβλίο το υπογράφει Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, το έχει εικονογραφήσει η Μαρίνα Δημοπούλου και έχει τον τίτλο «Μια φωλιά για μένα».

Θα έλεγα πως απευθύνεται σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού καθώς και το κείμενο είναι πιο μεγάλο, αλλά και η ιστορία που διαβάζουμε θέτει ένα πλέον σύνθετο θέμα. Ποιο είναι το σπίτι μου, ο δικός μου προσωπικός χώρος και πως τον επιλέγω; Και ακόμα σε τι διαφοροποιείται ο ατομικός χώρος από αυτόν ενός ζευγαριού;

Θέμα ασυνήθιστο και η Βαλεντίνα Παπαδημητράκη (πέρα από τη συγγραφή βιβλίων για  παιδιά έχει σπουδάσει και ασχοληθεί και με το θέατρο) το παρουσιάζει χρησιμοποιώντας τις τεχνικές ενός λαϊκού παραμυθιού, προσαρμοσμένες όμως σε μια σύγχρονης αντίληψης αφήγηση και καταλήγει πως τελικά από ένα σημείο και μετά η εμπειρία της ατομικής αναζήτησης είναι και εκείνη που θα προσφέρει την ασφάλεια όταν το ένα άτομο ενωθεί με κάποιο άλλο.

Η εικονογράφηση της Μαρίνας Δημοπούλου εκμεταλλεύεται την άνεση του χώρου που της προσφέρει ένα βιβλίο μεγάλου μεγέθους και χωρίς να χάσει την εντελώς σύγχρονη εικαστική της θέση, δείχνει πως έχει κι εκείνη στραφεί προς την αισθητική που ένα παραδοσιακό παραμύθι θα μπορούσε να διαθέτει.

Η συγγραφέας του τρίτου βιβλίου, είναι η Χριστίνα Φραγκεσκάκη. Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες όσο και δόκιμες παρουσίες στο χώρο της λογοτεχνίας κυρίως για μεγάλα παιδιά και νέους. Το ύφος της αν και καθαρά πεζογραφικό, εντούτοις σχεδόν πάντα έχει ένα ποιητικό υπόβαθρο, γεγονός που καθώς επίσης συνήθως συνδυάζεται με κοινωνικούς και πολιτικούς προβληματισμούς, καθιστά τα κείμενά της ιδιαιτέρως πρωτότυπα.

«Το ποδήλατό του» είναι τίτλος του βιβλίου και από τη σύνταξη του τίτλου και μόνο, νομίζω πως η ποιητικότητα στην οποία μόλις πιο πάνω αναφέρθηκα, γίνεται εμφανής. Θέμα του το προσφυγικό. Με μια καθόλου φλύαρη εξιστόρηση η Φραγκεσκάκη παρακολουθεί την πορεία μιας οικογένειας από χώρα της ανατολής προς περιοχές της δύσης καθώς ο πόλεμος καταστρέφει την καθημερινότητά τους. Ο κάθε πρόσφυγας παίρνει μαζί του ότι θεωρεί πολυτιμότερο -άλλοι χρήματα, άλλοι αντικείμενα. Ο μικρός ήρωας της ιστορίας παίρνει μαζί του το ποδήλατό του. Μα πολύ δύσκολα ένα τόσο μεγάλο αντικείμενο μπορεί να τον συνοδεύει συνέχεια στις μεγάλες και δύσκολες πορείες. Λογικό κάποια στιγμή να αναγκαστεί να το αποχωριστεί. Μα ότι πού αγαπήσαμε, τελικά ανακαλύπτουμε πάντα τρόπους να το επαναφέρουμε δίπλα μας. Με κάποια άλλη μορφή, ίσως… Αλλά σημασία δεν έχει το  αντικείμενο, μα ότι αυτό για εμάς συμβολίζει.

Μια αφήγηση στηριγμένη και σε στοιχεία που η συγγραφέας πήρε από συζητήσεις που είχε με αληθινούς πρόσφυγες και που μέσα στη συγκεκριμένη έκδοση είχε την τύχη να ενισχύσει τη διαχρονικότητα της αλήθειας της καθώς ο επίσης δόκιμος και ταλαντούχος εικονογράφος Πέτρος Μπουλούμπασης κατάφερε με αφαιρετικό, μα και παράλληλα στοχευμένο τρόπο να το ενδύσει με τις εικόνες του.

https://018.bookpress.gr/kritikes/eikonografimena/15997-georgostathi-papadimitraki-fragkeskaki-tria-nea-vivlia-gia-paidia-kai-merikes-xrisimes-skepseis-gia-tin-paidiki-logotexnia?%3Futm_source=Newsletter&utm_medium=email&fbclid=IwAR0DADkiUNytyV-WuEHxhZpBuxYybTbaVRhBr7KjxLr2k7hrbJmONPnEg_M

 

(1340  λέξεις)

17.2.24

Γιόζεφ Πάνεκ: «Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής»

 Γιόζεφ Πάνεκ: «Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής», Μετάφραση: Σόνια Στάμου – Ντορνιάκοβα, Εκδόσεις Στιγμός



Άγνωστος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο Τσέχος συγγραφέας αυτού του ιδιότυπου μυθιστορήματος.

Ο Γιόζεφ Πάνεκ γεννήθηκε στην Πράγα του 1966 και σπούδασε στο Τμήμα Μαθηματικών και Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου.

Με θέματα που αφορούσαν τις σπουδές του είχαν να κάνουνε και οι διάφορες εργασιακές δραστηριότητές του σε άλλες χώρες όπως η Νορβηγία και η Αυστραλία.

Έχει πλέον επιστρέψει στην Πράγα και εργάζεται στο Ινστιτούτο Μικροβιολογίας  της Τσέχικης Ακαδημίας Επιστημών.

Καθώς πλησίαζε τα 40 του χρόνια, έδειξε και μια άλλη πτυχή της προσωπικότητάς του και το 2013 έγραψε μια συλλογή διηγημάτων, ενώ τέσσερα χρόνια μετά είδε το φως της δημοσιότητας και αυτό το μυθιστόρημα –«Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής».

Γι αυτό το δεύτερο έργο του , τιμήθηκε με το μεγαλύτερο βραβείο των τσέχικων γραμμάτων, το Magnesia Litera και πολύ γρήγορα αναγνωρίστηκε ως ο συγγραφέας εκείνος που ανανεώνει την τσέχικη λογοτεχνία.

Ο αφηγητής της ιστορίας είναι φανερό που έχει στοιχεία του ίδιου του δημιουργού του. Είναι κι αυτός μοριακός βιολόγος και έχει ζήσει στη Νορβηγία και την Αυστραλία. Αλλά η αρχή της αφήγησης ξεκινά καθώς ο αφηγητής φτάνει σε μεγάλη πόλη της Ινδίας , την Μπανγκαλόρ   για να συμμετάσχει σε ένα επιστημονικό συνέδριο.  Και από την πρώτη σελίδα δηλώνει τις αρνητικές εντυπώσεις του : «…μόλις βρεθείς στην ινδική πόλη φρικάρεις με τη φασαρία, τη βρόμα, τα κορναρίσματα, τη δυσδιάκριτη δυσοσμία και την πολυκοσμία». Ακόμα οι πληροφορίες του τον ενημερώνουν να μην έχει μαζί του χρήματα και διάφορα έγγραφα όταν θα περπατά στους δρόμους και ασφαλώς να αποφεύγει να επισκεφθεί την παραγκούπολη.

Αλλά η αστόχαστη βόλτα του, κάπου εκεί γύρω θα τον φέρει κι ενώ θα κοιτά γύρω του ξαφνιασμένος, ξαφνικά την προσοχή του και τον θαυμασμό του θα τον τραβήξει μια νεαρή και πανέμορφη Ινδή που φορά ένα απλό τζιν παντελόνι. Θα θελήσει να τη φωτογραφήσει, αλλά εκείνη θα αρνηθεί. Προτιμά -του δηλώνει- να τη φωτογραφίζουν όταν φορά το παραδοσιακό, πολύχρωμο σάρι της.

Κι έτσι, πολύ σύντομα, ο αναγνώστης θα κατανοήσει πως η ιστορία που πρόκειται να διαβάσει στην ουσία θα αφορά τη σύγκρουση δυο πολιτισμών.

Τόσο ο αφηγητής, όσο και η νεαρά Ινδή θα συναντηθούν  και αργότερα μέσα στο πλαίσιο των εργασιών του συνεδρίου. Πρόκειται για δυο άτομα με καλές σπουδές και που και οι δυο έχουν ζήσει σε άλλες χώρες. Μα έχουν διαφορετικές καταβολές.

Θα μπορέσουν να τις ξεπεράσουν; Και ο ίδιος ο αφηγητής σε ποια τελικά άποψη θα καταλήξει; Και ποια εξέλιξη μπορεί να έχει μια σχέση δυο εντελώς διαφορετικών ανθρώπων που η κεντρική, κυτταρική διαφορά τους είναι στον τρόπο που αντιμετωπίζουν την ίδια την ταυτότητά τους; Μα πέρα από αυτό, σε μια κοινωνία που αποκτά μια άλλη διάσταση η παγκοσμιοποίησή της -αυτή της κλιματικής αλλαγής- πως διαχωρίζεται το ένα άτομο από το άλλο, η μια ομάδα από την άλλη, η μια πόλη από μιαν άλλη;

Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πλέον εκείνοι που δεν έχουν απολύτως τίποτα, μα στην ουσία  η ευτυχία τους δεν έχει να κάνει με την απόλυτη ένδεια, αλλά με την απουσία της όποιας εναλλακτικής επιλογής.

Με την εμπειρία του ανθρώπου που έζησε σε διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά περιβάλλοντα, με τις επιστημονικές γνώσεις μιας μοριακής βιολογίας, ο Πάνεκ γράφει ένα πικρό έργο και παράλληλα εντελώς στραμμένο προς τον ίδιο τον εαυτό του.

Η αφήγηση είναι συνεχώς σε δεύτερο πρόσωπο. Ο αφηγητής απευθύνεται στον εαυτό του… Ή μήπως τελικά στον αναγνώστη του; Και ο λόγος του διαθέτει μια σκωπτικότητα, μια ειρωνεία που δεν αφήνει τίποτε ασχολίαστο.

Ο ρατσισμός του Ευρωπαίου, η ανάγνωση του άλλου μέσω της σεξουαλικότητας που σου προξενεί ή που θα ήθελες να σου προξενούσε, το ανικανοποίητο μια κατανάλωσης που με τίποτε δεν ελέγχεται, η μονοδιάστατη και ψυχρή κρατική μέριμνα της Δύσης από τη μια και από την άλλη η εκτός πλέον τόπου και χρόνου δοτικότητα της ανατολικής εξυπηρέτησης -όλα αυτά μέσα σε ένα κόσμο που κατοικείται από άτομα ανίκανα να επικοινωνήσουν με μια μακρόχρονη και ουσιαστική ανταλλαγή εμπειριών.

Τελικά -και όπως διαβάζουμε και στο οπισθόφυλλο: «Γραμμένο με το οδυνηρό «εσύ» της φωνής που ακούμε μέσα μας, το "Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής" είναι ένα παραληρηματικό παραμύθι για την απατρία, την ερημιά της παγκοσμιότητας, τα παράδοξα της προόδου, τον ρατσισμό, τον άγνωστο άλλο και τον γνωστό-άγνωστο εαυτό»

Μια διαφορετική πρόταση λογοτεχνικής αφήγησης και παγκοσμιοποιημένου πολιτικού προβληματισμού που η μετάφραση της Σόνια Στάμου – Ντορνιάκοβα με επιτυχία μετέφερε στη γλώσσα μας.

https://www.fractalart.gr/erotas-sta-chronia-tis-pagkosmias-klimatikis-allagis/

 

(730 λέξεις)

https://www.fractalart.gr/erotas-sta-chronia-tis-pagkosmias-klimatikis-allagis/